Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie

W jednym z olsztyńskich kolektorów burzowych, o długości około 2 kilometrów, zimują: nocek Natterera, nocek rudy, gacek brunatny, a nawet mopek zachodni, znajdujący się na polskiej Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych.

W 2023 r. w obiekcie tym stwierdzono zimowanie (hibernację) ponad 4,3 tys. tych chronionych ssaków. Nietoperzy jest aż o pół tysiąca więcej niż przed rokiem – wynika z lutowej akcji liczenia tych zwierząt, przeprowadzonej przez chiropterologów z Warmii i Mazur. Jest to trzeci wynik z najwyższą stwierdzoną liczebnością w piętnastoletniej historii zimowej inwentaryzacji nietoperzy w tym obiekcie.

W miejscu hibernacji tych ssaków panuje stała temperatura, a wilgotność powietrza jest wysoka. Dzięki temu, przesypiające okres zimowy nietoperze, mają zapewniony komfort termiczny. Obiekt ten stanowi jedno z najliczniejszych, stwierdzonych zimowisk w Polsce i zarazem największe na terenie Warmii i Mazur.

W celu zachowania tej unikatowej zimowej kryjówki nietoperzy Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Olsztynie ustanowił w tym miejscu strefę ochrony ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania tych zwierząt. Oznacza to, że bez zgody RDOŚ w Olsztynie zabronione jest między innymi wejście do tego miejsca.

W województwie warmińsko-mazurskim zostały już utworzone dwa obszary, gdzie zasadniczym celem ochrony jest zachowanie istniejących zimowisk nietoperzy. Specjalne obszary ochrony siedlisk Natura 2000 Gierłoż oraz Mamerki obejmują kompleksy bunkrów z czasów II wojny światowej. Zachowane tam pomieszczenia oraz odcinki podziemnych kanałów technicznych stanowią odpowiednie schronienia dla hibernujących nietoperzy.

Największym zagrożeniem dla zimujących nietoperzy jest przede wszystkim obecność człowieka. Hibernujący ssak znacznie obniża temperaturę ciała, a tempo procesów życiowych spada wielokrotnie. W okresie zimowego snu korzysta jedynie z podskórnych zapasów tłuszczu, zgromadzonych podczas jesiennego żerowania. Przebudzony i spłoszony nietoperz musi podnieść temperaturę ciała, co jest bardzo dużym wydatkiem energetycznym.

Jeśli wielokrotne przebudzenia spowodują wyczerpanie się zapasów tłuszczu przed nastaniem wiosny, kończy się to śmiercią zwierzęcia. Ograniczenie do minimum penetracji obiektów, w których hibernują nietoperze jest kluczowe dla bezpiecznego przetrwania przez te ssaki okresu zimy.

Nietoperze to wyjątkowe zwierzęta. Przede wszystkim są to jedyne latające ssaki. Lot umożliwiają im kończymy przednie, przekształcone w skrzydła. Natomiast tylne, zaopatrzone w pazurki, pozwalają im zawieszać się na spoczynek głową w dół. Prowadzą nocny tryb życia, mogą w ciemności polować i wiedzieć co się wokół nich dzieje. Wykorzystują do tego zjawisko echolokacji, czyli wysyłają ultradźwięki, niesłyszalne dla człowieka, które odbite od przeszkód lub zdobyczy, wracają jako echo do ucha i informują o świecie zewnętrznym.

Wszystkie gatunki nietoperzy są w Polsce objęte ścisłą ochroną gatunkową. Prawo zabrania – bez zezwolenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska - ich płoszenia, przetrzymywania, zabijania oraz niszczenia ich siedlisk i kryjówek. Zabroniona jest także obserwacja, fotografowanie czy filmowanie tych ssaków, które może spowodować ich niepokojenie, co jest kluczowe zwłaszcza w okresie hibernacji. Złamanie tych zakazów skutkuje pociągnięciem do odpowiedzialności karnej.

W trosce o własny i ich interes pozwólmy im spokojnie spać. Odwdzięczą się nam wyłapywaniem komarów, meszek i innych drobnych owadów.

Fot. Paweł Janczyk