Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie, przed tegorocznym przylotem bocianów białych,  przygotowała siedemnaście bezpiecznych stanowisk lęgowych. Ptaki będą mogły rozpocząć sezon lęgowy w nowych gniazdach na specjalnie przygotowanych platformach gniazdowych, osadzonych na wolno stojących słupach.

Na drewnianych słupach o wysokości 8-9 m zostały zamontowane platformy o średnicy 130 cm, wykonane z okorowanych żerdzi sosnowych lub świerkowych, wypełnione materiałem gniazdowym. Materiał gniazdowy stanowiły gałęzie, siano lub słoma. Wierzch został przykryty darnią, ułożoną korzeniami do góry. Darń zapobiega wywiewaniu materiału z gniazda do czasu zajęcia go przez ptaki. Dzięki temu, że jest układana ściśle, bez prześwitów przypomina naturalne gniazdo bocianie, w którym po wyprowadzeniu lęgu powstaje klepisko.

Wybór miejsc, w których wybudowano nowe miejsca lęgowe dla bociana białego nie był przypadkowy. Warmińsko-mazurska populacja bociana białego związana jest w znacznym stopniu z budynkami gospodarczymi. W związku z remontami tych budynków oraz zmianą pokryć dachowych, ogranicza się miejsca lęgowe tego gatunku. Ponadto każdego roku napływają do nas zgłoszenia przypadków losowych takich jak: spadek gniazda w wyniku przeciążenia, czy też pękające mury budynków i uszkodzenia konstrukcji dachu spowodowane ciężarem bocianiego gniazda, co stwarza duże zagrożenie bezpieczeństwa. Dla zobrazowania tej sytuacji, warto przypomnieć, że według szacunków naukowców gniazda bocianów białych ważą średnio około 300 kg, bywają jednak takie, które ważą nawet 700 kg.

Aby z tych powodów nie doprowadzić do utraty stanowisk lęgowych, podejmowane są działania w celu utworzenia alternatywnych miejsc gniazdowania, czyli stawiania słupów z platformami. Ma to także pozytywny aspekt społeczny. Społeczność wnioskująca o podjęcie działań interwencyjnych nierzadko jest uboga lub są to ludzie w podeszłym wieku, którzy samodzielnie nie są w stanie wykonać takich prac.

Bociany białe Ciconia ciconia są nieodłącznym symbolem polskiej wsi i jednym ze zwiastunów wiosny. Polska jest europejską ostoją bociana białego. Szacuje się, że w naszym kraju gniazduje około 50 000 par bocianów, a co piąty przedstawiciel tego gatunku jest Polakiem.

W Polsce najwięcej bocianów białych zasiedla Warmię i Mazury. Tutaj, na powierzchni prawie 150 tys. hektarów, rozciąga się specjalny obszar ochrony ptaków Natura 2000 Ostoja Warmińska. Populacja bociana na terenie ostoi osiąga największe zagęszczenie – 71 par na 100 km2. Jedną z najliczniej zasiedlonych miejscowości jest Żywkowo, często nazywane „stolicą bocianów”. Do zamieszkanej przez 19 osób wsi, co roku przylatuje około 40 bocianów. Po wykluciu młodych jest ich ponad 100. Drugą, licznie zasiedloną przez bociany miejscowością, jest Lwowiec w gm. Sępopol. We wsi znajduje się kościół gotycki z XIV w., którego dach szczególnie upodobały sobie bociany, corocznie wyprowadzając lęgi w kilku gniazdach.

Pierwsze powracające z zimowisk osobniki mogą pojawiać się już pod koniec lutego, ale ich wczesnowiosenny przylot przypada najczęściej na drugą połowę marca i pierwszą połowę kwietnia. Samiec oznajmia zajęcie gniazda typowym dla bocianów klekotaniem. Dźwięk ten ma na celu zwabienie samicy, a klekot wydawany w duecie przez ptaki obu płci jest częścią rytuału godowego i ma odstraszać inne bociany, pojawiające się z zamiarem przejęcia gniazda. Bociany przystępują do swoich pierwszych lęgów w wieku 4-5 lat i składają najczęściej od 3 do 5 jaj. Młode osobniki wykluwają się po ok. 33 dniach, a do momentu podejmowania prób wstawania mija jeszcze 60-65 dni.

W Polsce bociany podlegają ochronie ścisłej i należą do gatunków wymagających ochrony czynnej. Dla podtrzymania i zachowania populacji bociana białego niezbędne jest utrzymanie i odtworzenie terenów stanowiących atrakcyjne żerowiska dla tego gatunku, takich jak: żyzne łąki, obrzeża stawów czy tereny zalewowe rzek. Rozwój intensywnego rolnictwa przemysłowego, osuszanie terenów podmokłych czy zarastanie łąk na skutek braku ich użytkowania, powoduje zanikanie bocianich żerowisk.

Fot. Grzegorz Połutrenko