Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie

Ślimak winniczek Helix pomatia podlega w Polsce częściowej ochronie gatunkowej. Zgodnie z obowiązującym prawem, możliwe jest pozyskiwanie ślimaków winniczków o średnicy muszli większej niż 30 mm, w okresie od 20 kwietnia do 31 maja. Zachowanie minimalnego wymiaru muszli ślimaka winniczka jest szczególnie istotne, ponieważ zbieranie osobników niewymiarowych (mniejszych nawet o 1-2 mm od wymiaru dozwolonego) powoduje, że znaczna część osobników nie zdąży spełnić swojej funkcji rozrodczej warunkującej przetrwanie lokalnych populacji.

Podmioty i osoby fizyczne zainteresowane pozyskaniem winniczka do celów przetwórstwa spożywczego muszą uzyskać zezwolenie regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Zezwolenia mogą być wydane na wniosek zawierający odpowiednio (zgodnie z art. 56 ust. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody):

• imię, nazwisko i adres albo nazwę i siedzibę wnioskodawcy;
• cel wykonania wnioskowanych czynności;
• opis czynności, na którą może być wydane zezwolenie;
• nazwę gatunku lub gatunków, których będą dotyczyć działania, w języku łacińskim i polskim, jeżeli polska nazwa istnieje;
• liczbę lub ilość osobników, których dotyczy wniosek, o ile jest to możliwe do ustalenia (można podać tonaż planowanego pozyskania);
• wskazanie sposobu, metody i stosowanych urządzeń do chwytania, odławiania lub zabijania zwierząt albo sposobu zbioru roślin i grzybów lub sposobu wykonania innych czynności, na które może być wydane zezwolenie, a także miejsca i czasu wykonania czynności oraz wynikających z tego zagrożeń;
• wskazanie podmiotu, który będzie chwytał lub zabijał zwierzęta.

We wniosku należy zwrócić uwagę na precyzyjne wskazanie planowanych punktów skupu ślimaka winniczka. W przypadku skupów ruchomych podać miejsce i godziny pracy takich skupów oraz telefon osoby prowadzącej.

Ponadto do wniosku należy dołączyć potwierdzenie dokonania opłaty skarbowej (kwotę w wysokości 82 zł należy uiścić na konto Urzędu Miasta Olsztyna, Plac Jana Pawła II 1, nr konta: 09 1030 1508 0000 0008 2310 0003).

Zawarte we wnioskach informacje zostaną uwzględnione w wydawanych decyzjach i zostaną przekazane do wiadomości służbom weterynaryjnym. Usprawni to współpracę organów ochrony przyrody, służb weterynaryjnych oraz podmiotów zajmujących się pozyskaniem ślimaka winniczka w zakresie działań kontrolnych (np. punktów skupu).

Podczas zbioru ślimaka winniczka należy przestrzegać warunków określonych w pozwoleniu wydawanym przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Osoby, które będą prowadziły zbiór niezgodnie z warunkami otrzymanej decyzji (np. zbiór niewymiarowych osobników, nieodpowiednie warunki przetrzymywania, brak złożenia sprawozdania w określonym terminie, podanie nieaktualnego adresu skupu ślimaka, itd.) nie uzyskają takich zezwoleń w przyszłości.

Wniosek o wydanie zezwolenia na pozyskiwanie ślimaka winniczka

Jednocześnie informujemy, że w latach 2024-2025 zbiór winniczków w województwie warmińsko-mazurskim zostanie wstrzymany. W ostatnich latach obserwujemy spadek pozyskanego tonażu tego mięczaka. W latach 2018-2022 pozyskano od 77 ton do 111,5 ton winniczków, podczas gdy w latach 2012-2013 zbiory wynosiły około 240 ton, a nawet 410 ton w 2011 r.

Wyniki porównawczych badań rozmieszczenia, liczebności, struktury wielkościowej i wiekowej populacji winniczka w województwie warmińsko-mazurskim, prowadzonych w latach 2014, 2016 i 2019, wykazały zmniejszenie się liczby stanowisk występowania i zagęszczenia osobników ślimaka winniczka. Stwierdzono jego zanik na kolejnych stanowiskach badawczych. Zmniejszyło się także średnie zagęszczenie na stanowiskach. Utrwaloną cechą populacji jest bardzo mały udział osobników dużych, czyli o średnicy muszli powyżej 37 mm.

Wyniki monitoringów jednoznacznie wskazały na osłabienie populacji ślimaka winniczka w województwie warmińsko-mazurskim i konieczność jej ochrony. Istotnym zagrożeniem dla ślimaka winniczka są działania ludzkie, powodujące trwałe przekształcenia preferowanych siedlisk (łąki, nieużytki, pobocza dróg, brzegi wód, zakrzaczenia), prowadzące do pogarszania się panujących w nich warunków lub definitywnie wykluczających bytowanie ślimaka.

Wszystkie te aspekty są prawdopodobną przyczyną znaczącego spadku pozyskania winniczka na przestrzeni lat. Brak dostępności osobników w rozmiarze komercyjnym przekłada się również na zainteresowanie zbiorem. Sukcesywnie spada liczba wniosków o wydanie zezwolenia na pozyskanie tego mięczaka. W 2022 r. wydano zaledwie 26 zezwoleń; w latach wcześniejszych od 40 do nawet 90.

W 2024 r. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie planuje zrealizować kolejne badania dotyczące rozmieszczenia, liczebności, struktury wielkościowej i wiekowej populacji winniczka w województwie warmińsko-mazurskim. Wykonanie badań pozwoli na realną ocenę obecnego stanu populacji tego gatunku. Dla zachowania obiektywności badań nie jest możliwe jednoczesne ich prowadzenie i pozyskanie ślimaka.