Komitet Do Spraw
Pożytku Publicznego

1. Uprawnienia:

a) zwolnienie od podatku dochodowego od osób prawnych – zgodnie
z art. 17 ust. 1 pkt 6c ustawy z dnia 15 lutego 1992 r . o podatku dochodowym od osób prawnych wolne od podatku są dochody organizacji pożytku publicznego, w części przeznaczonej na działalność statutową, z wyłączeniem działalności gospodarczej. Zwolnienie to ma zastosowanie, jeżeli dochód jest przeznaczony i – bez względu na termin – wydatkowany na działalność statutową, w tym także na nabycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych służących bezpośrednio realizacji celów statutowych oraz na opłacenie podatków niestanowiących kosztu uzyskania przychodów, z zastrzeżeniem ust. 1 pkt 5 a ww. ustawy o brzmieniu: dochody klubów sportowych, o których mowa w ustawie z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz.U. z 2017 r. poz. 1463 i 1600 oraz z 2018 r. poz. 650), przeznaczone i wydatkowane w roku podatkowym lub w roku po nim następującym na szkolenie i współzawodnictwo sportowe dzieci i młodzieży w kategoriach wiekowych młodzików, juniorów młodszych, juniorów i młodzieżowców do 23. roku życia;

b) zwolnienie od podatku od nieruchomości – zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 14 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych zwolnione od podatku od nieruchomości są nieruchomości lub ich części zajęte na prowadzenie nieodpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego;

c) zwolnienie od opłaty skarbowej – dotyczy organizacji pożytku publicznego, które dokonują zgłoszenia lub składają wniosek o dokonanie czynności urzędowej albo wniosek o wydanie zaświadczenia lub zezwolenia – wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego zgodnie z art. 7 pkt 4 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r.
o opłacie skarbowej,

d) zwolnienie od opłat sądowych – zgodnie z art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nie mają obowiązku uiszczania opłat organizacje pożytku publicznego, z wyjątkiem spraw dotyczących prowadzonej przez te organizacje działalności gospodarczej. Dodatkowo, zgodnie z art. 95 ust. 1 pkt 7 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nie pobiera się opłat od wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego organizacji społecznych oraz kościołów i związków wyznaniowych ubiegających się o status organizacji pożytku publicznego;

e) zwolnienie od podatku od czynności cywilnoprawnych – zwolnione są OPP, jeżeli dokonają czynności cywilnoprawnych wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego zgodnie z art. 8 pkt 2a ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych;

f) zwolnienia od podatku od towarów i usług – zwolnieniu podlega dostawa towarów, której przedmiotem są produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%, jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. podatku od towarów i usług; warunkiem korzystania z ww. zwolnienia jest posiadanie przez dokonującego dostawy towarów dokumentacji potwierdzającej dokonanie dostawy na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację; ponadto ww. zwolnienia nie stosuje się, jeżeli: określenie przeznaczenia otrzymanych przez organizację pożytku publicznego towarów nie jest możliwe na podstawie prowadzonej przez tę organizację dokumentacji, lub wykorzystanie otrzymanych przez organizację pożytku publicznego towarów nastąpiło na cele inne niż cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację.

g) możliwość przekazywania 1,5% podatku dochodowego przez osoby fizyczne na rzecz OPP – zgodnie z art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych, przekazują 1,5% podatku obliczonego zgodnie z przepisami podatkowymi, na rzecz wybranej przez siebie organizacji pożytku publicznego. Otrzymane przez organizację pożytku publicznego środki finansowe pochodzące z 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych mogą być wykorzystane wyłącznie na prowadzenie działalności pożytku publicznego;

h) możliwość odbywania przez poborowych służby zastępczej
w organizacjach pożytku publicznego – kwestia ta jest uregulowana w art. 25 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie , która odsyła do przepisów ustaw o służbie zastępczej. Odbycie służby zastępczej jest możliwe wyłącznie w ramach działalności statutowej organizacji pożytku publicznego ponieważ służba zastępcza polega na wykonywaniu prac na rzecz ochrony środowiska, ochrony przeciwpożarowej, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, opieki nad osobami niepełnosprawnymi albo bezdomnymi oraz na rzecz administracji publicznej i wymiaru sprawiedliwości. Jednakże, na mocy ustawy o zmianie ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie niektórych innych ustaw z dniem 1 stycznia 2010 r. zawieszono obowiązek odbywania zasadniczej służby wojskowej, a tym samym obowiązek odbywania służby zastępczej. Należy jednak podkreślić, iż zgodnie z art. 55 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa Państwa, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa termin rozpoczęcia i okres trwania obowiązku odbywania zasadniczej służby wojskowej (tym samym służby zastępczej) przez osoby podlegające temu obowiązkowi, a także przeszkolenia wojskowego przez absolwentów szkół wyższych. W ww. okresie zastosowanie będą miały również przepisy w zakresie kierowania do odbycia służby zastępczej oraz jej odbywania, określone w ustawie
o służbie zastępczej;

i) możliwość nieodpłatnego informowania o działalności organizacji pożytku publicznego – zgodnie z art. 23a ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, jednostki publicznej radiofonii i telewizji stwarzają organizacjom pożytku publicznego możliwość nieodpłatnego informowania o prowadzonej przez te organizacje działalności nieodpłatnej. Nie wyklucza się również prawa nadawcy do informowania o działalności organizacji pożytku publicznego w szerszym zakresie. Szczegółowe rozwiązania w przedmiotowym zakresie określa rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 19 maja 2017 r. w sprawie trybu postępowania związanego z nieodpłatnym informowaniem w programach jednostek publicznej radiofonii i telewizji o prowadzonej przez organizacje pożytku publicznego nieodpłatnej działalności pożytku publicznego;

j) uprawnienia w zakresie gospodarki nieruchomościami – zgodnie z art. 59 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa może dokonać darowizny nieruchomości z zasobu Skarbu Państwa na rzecz organizacji pożytku publicznego na jej cele statutowe. Ponadto Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa oraz Agencja Mienia Wojskowego mogą dokonać na rzecz organizacji pożytku publicznego darowizny nieruchomości, w stosunku do której wykonują prawa właścicielskie Skarbu Państwa, po uprzednim uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, a w zakresie nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa po uprzednim uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw rozwoju wsi. Dodatkowo, zgodnie z art. 37 ust. 4a ww. ustawy, umowy użytkowania, najmu lub dzierżawy na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony zawiera się w drodze bezprzetargowej, jeżeli użytkownikiem, najemcą lub dzierżawcą nieruchomości jest organizacja pożytku publicznego;

k) uprawnienia w przedmiocie działalności w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych i gier na automatach – zgodnie z art. 7 ust. 1b ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych loterie fantowe oraz gry bingo fantowe, w których wartość puli wygranych jest wyższa od kwoty bazowej, o której mowa w art. 70 ww. ustawy (kwota bazowa dla danego roku kalendarzowego jest równa kwocie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego w obwieszczeniu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Głównego Urzędu Statystycznego), oraz nie przekracza piętnastokrotności tej kwoty, mogą być urządzane przez organizację pożytku publicznego po dokonaniu ich zgłoszenia. Zgłoszenia dokonuje się nie później niż 30 dni przed dniem rozpoczęcia tej loterii lub gry. Łączna wartość puli wygranych w loteriach fantowych lub w grze bingo fantowe organizowanych przez organizację pożytku publicznego w oparciu o zgłoszenia, nie może przekroczyć w ciągu roku kalendarzowego trzydziestokrotności kwoty bazowej, o której mowa w art. 70 ustawy o grach hazardowych.

Mówiąc o uprawnieniach organizacji pożytku publicznego należy pamiętać, że mogą one na takich samych zasadach, jak organizacje pozarządowe i pozostałe podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego – nie posiadające tego statusu, korzystać ze świadczeń wolontariuszy i otrzymywać dotację na realizację zleconych przez organy administracji rządowej i samorządowej zadań publicznych.

2. Obowiązki organizacji pożytku publicznego

Posiadanie przez organizację statusu organizacji pożytku publicznego nakłada na nią dodatkowe obowiązki:

a) rachunkowe wyodrębnienie w polityce rachunkowości lub w zakładowym planie kont działalności nieodpłatnej, odpłatnej pożytku publicznego i działalności gospodarczej w stopniu umożliwiającym określenie przychodów, kosztów i wyników każdej z tych działalności (art. 10 ust.1 ustawy);

b) określenie w statucie lub innym akcie wewnętrznym zakresu prowadzonej działalności nieodpłatnej lub odpłatnej pożytku publicznego (art. 10 ust. 3 ustawy);

c) sporządzanie rocznego sprawozdania merytorycznego ze swojej działalności w zakresie danych dotyczących środków z 1,5% podatku pod względem zgodności z ewidencją księgową, dokumentacją źródłową oraz z wykazem Ministerstwa Finansów (MF) oraz podawanie ww. sprawozdań do publicznej wiadomości w sposób umożliwiający zapoznanie się z tym sprawozdaniem przez zainteresowane podmioty, w tym poprzez zamieszczenie na swojej stronie internetowej (art. 23 ustawy);

Obowiązują dwa wzory sprawozdań merytorycznych organizacji pożytku publicznego:

1) sprawozdanie podstawowe – dotyczy organizacji, które osiągnęły przychód powyżej 100 tys. zł;

2) sprawozdanie w wersji uproszczonej – dotyczy organizacji, które osiągnęły przychód do 100 tys. zł.

d) zamieszczanie w ustawowym terminie do 15 lipca roku następującego po roku, za który składane jest sprawozdanie w stosunku do organizacji, których rok obrotowy jest zgodny z rokiem kalendarzowym albo do 30 listopada roku następującego po roku obrotowym, za który jest składane sprawozdanie finansowe dla organizacji, których rok obrotowy nie jest rokiem kalendarzowym) zatwierdzonych sprawozdań na stronie podmiotowej Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w Biuletynie Informacji Publicznej (art. 23 ust. 6 i 6b ustawy);

e) badanie sprawozdania finansowego na podstawie art. 23 ust. 5 ustawy – organizacje pożytku publicznego, których sprawozdanie finansowe nie podlega obowiązkowi badania zgodnie z przepisami o rachunkowości po spełnieniu przesłanek odnoszących się do:

1) realizacji zadań publicznych zleconych, jako powierzone do wykonywania lub do wspierania zadania publicznego, oraz

2) wysokości otrzymanych w roku obrotowym dotacji na realizację zadań określonych w pkt 1 na łączną kwotę co najmniej 100 000 zł oraz

3) wielkości osiąganych przychodów w roku obrotowym w wysokości co najmniej 3 000 000 zł, określonych w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 13 listopada 2018 r. w sprawie obowiązku badania sprawozdań finansowych organizacji pożytku publicznego (Dz.U. 2018 poz.2148). Obowiązek badania, dotyczy rocznych sprawozdań finansowych organizacji pożytku publicznego sporządzanych za rok obrotowy następujący po roku, w którym organizacje te spełniły łącznie w/w warunki.

f) wyodrębnienie w ewidencji księgowej środków finansowych pochodzących z 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych, w tym wysokości środków wydatkowanych na promocję 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych (art. 27 ust. 2c ustawy). Ustawa określa także zasady prowadzenia przez opp działalności promocyjnej polegającej na zachęcaniu podatników do przekazywania środków z 1,5% podatku w szczególności w przypadku jej finansowania lub współfinansowania ze środków pochodzących z 1,5% podatku (art. 27c ustawy). Treść, forma oraz sposób zamieszczenia informacji o finansowaniu lub współfinansowaniu ze środków finansowych pochodzących z 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych promocji 1,5% zostały określone w rozporządzeniu Przewodniczącego Komitetu do Spraw Pożytku Publicznego z dnia 24 października 2018 r w sprawie zamieszczenia informacji przez organizację pożytku publicznego z zakresu 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych (poz. 2053). Zgodnie z rozporządzeniem działalność promocyjna prowadzona przez organizacje pożytku publicznego może przybierać formę audiowizualną, wizualną lub dźwiękową. Odnośnie do sposobu zamieszczania informacji to uregulowano szczegółowo m.in. powierzchnię materiału promocyjnego zajmowanego przez tę informację (20%) oraz sposób jej prezentacji (odczytywania) tj. w sposób wyraźny, w języku polskim, a czas trwania przekazu tej informacji nie może być krótszy niż 8 sekund. Ponadto w omawianym rozporządzeniu określono także odrębnie treść informacji oraz sposób jej zamieszczania na programach komputerowych służących podatnikom podatku dochodowego od osób fizycznych do wypełniania zeznań podatkowych. Materiały promocyjne organizacji pożytku publicznego, które publicznie zachęcają do przekazywania 1,5% podatku, i które finansowane są z 1,5%, niezależnie od formy (przekaz wizualny, dźwiękowy bądź audiowizualny) muszą zawierać określoną adnotację. Aktualnie jest to następujące sformułowanie: „Materiał promocyjny został sfinansowany/współfinansowany ze środków finansowych pochodzących z 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych”. W przypadku, gdy rozmiary materiałów promocyjnych uniemożliwiają zamieszczenie takiej informacji, OPP ma obowiązek zamieścić krótszą: „Sfinansowano/współfinansowano z 1,5% podatku”.

g) udzielania wyjaśnień na wezwania Dyrektora Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Społeczeństwa Obywatelskiego – zgodnie z art. 33a ust. 1 ustawy w przypadku naruszenia obowiązków w zakresie sprawozdawczości, w szczególności niezamieszczenia na stronie podmiotowej Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Społeczeństwa Obywatelskiego w Biuletynie Informacji Publicznej, w terminie sprawozdania finansowego i merytorycznego, lub zamieszczenia sprawozdań niekompletnych, lub budzących wątpliwości co do prawidłowości działalności organizacji pożytku publicznego, Dyrektor Narodowego Instytutu wzywa organizację pożytku publicznego do zaniechania naruszeń oraz przedstawienia niezbędnych wyjaśnień.

Ponadto, OPP może zostać wezwana do udzielenia wyjaśnień i zaniechania naruszeń w następujących przypadkach:

• prowadzenia bez zezwolenia placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, centrum integracji społecznej, domów pomocy społecznej, placówek opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych i interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, oraz szkół lub placówek publicznych określonych w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty oraz podmioty wykonujące działalność leczniczą bez uzyskania wymaganego wpisu do rejestru;
• posiadania zaległości podatkowych stwierdzonych prawomocną decyzją lub tytułem wykonawczym, o którym mowa w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w wysokości przekraczającej wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za rok poprzedni, jeżeli zaległość ta istnieje co najmniej 6 miesięcy;
• niewypełniania obowiązków wynikających z ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
• naruszenia przepisów związanych z korzystaniem z uprawnień, o których mowa w art. 24 ustawy (tj. zwolnienie od podatku dochodowego od osób prawnych, podatku od nieruchomości, podatku od czynności cywilnoprawnej, opłaty skarbowej, opłat sądowych);
• niewykonania wyroku sądu powszechnego lub administracyjnego;
• posiadania zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, w wysokości przekraczającej 3-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za rok poprzedni.

3. Wymogi ustawowe

Wymogi niezbędne do uzyskania statusu opp zostały określone w Rozdziale 3. Organizacje pożytku publicznego w art. 20 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2023 r. poz. 571).

Do powyższych wymogów należy:

a) prowadzenie nieprzerwanie przez co najmniej 2 lata działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych określonych w art. 4 ust. 1 ustawy na rzecz ogółu społeczności, lub określonej grupy podmiotów, pod warunkiem że grupa ta jest wyodrębniona ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną w stosunku do społeczeństwa;

b) przeznaczanie nadwyżki przychodów nad kosztami na działalność pożytku publicznego;

c) prowadzenie działalności gospodarczej wyłącznie jako dodatkowej
w stosunku do działalności pożytku publicznego;

d) zakaz karalności członków organu zarządzającego lub organu kontroli i nadzoru (dot. przestępstw umyślnych ściganych z oskarżenia publicznego lub przestępstw skarbowych);

e) posiadanie statutowego kolegialnego organu kontroli lub nadzoru, odrębnego od organu zarządzającego i niepodlegającego mu w zakresie wykonywania kontroli wewnętrznej lub nadzoru;

f)  ograniczenia wysokości wynagrodzeń członków organu kontroli lub nadzoru lub zwrotu uzasadnionych kosztów z tytułu pełnionej funkcji. Członkowie ww. organu mogą otrzymywać z tytułu pełnienia funkcji w tym organie zwrot uzasadnionych kosztów lub wynagrodzenie w wysokości nie wyższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw ogłoszone przez Prezesa GUS za rok poprzedni – zgodnie z Obwieszczeniem Prezesa GUS.

g) posiadanie statutowych ograniczeń dotyczących wykorzystywania majątku organizacji oraz dokonywania zakupów od podmiotów związanych z członkami organizacji. Statut lub inny akt wewnętrzny zawiera zapisy zabraniające udzielania pożyczek, rozporządzania majątkiem organizacji lub zakupu usług od podmiotów powiązanych z członkami, członkami jej organów, pracownikami lub osobami bliskimi zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 6 ustawy.

 

Szczególne postanowienia dotyczące sposobu wypełniania kryteriów określonych w art. 20 ustawy przez osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego, zostały zawarte w art. 21 ustawy. Organizacja działająca w formie prawnej stowarzyszenia prowadzi działalność pożytku publicznego zgodnie z art. 20 ust. 2 ustawy tj. nie wyłącznie na rzecz członków stowarzyszenia. Działalność pożytku publicznego określona w art. 20 ust. 1 pkt 1 podlega wyodrębnieniu
w sposób zapewniający należytą identyfikację pod względem organizacyjnym i rachunkowym z uwzględnieniem szczegółowych zasad organizacji i działania tych jednostek, uregulowanych w przepisach dla nich właściwych, w tym w statutach lub innych aktach wewnętrznych.