Komitet Do Spraw
Pożytku Publicznego

Wydarzenie to było kolejnym z cyklu debat dotyczących współczesnej kondycji sektora obywatelskiego oraz poszukiwania właściwych kierunków rozwoju polityki państwa w tym zakresie.

Seminarium prowadzone przez dr Agnieszkę Rymszę, Zastępcę Dyrektora Departamentu Społeczeństwa Obywatelskiego otworzył Wojciech Kaczmarczyk, Sekretarz Komitetu do spraw Pożytku Publicznego i Dyrektor Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Wspomniał on o wielu dysfunkcjach systemu zlecania zadań, jak również o planowanych działaniach na rzecz sformułowania propozycji zmian oraz ich wdrażania. Podziękował też za dotychczasową pracę i przygotowany materiał roboczy, który stał się dokumentem wyjściowym do dyskusji, członkom Grupy Roboczej ds. zlecania zadań publicznych powstałej w Zespole Eksperckim ds. podstaw prawnych społeczeństwa obywatelskiego przy Przewodniczącym Komitetu ds. Pożytku Publicznego.

Materiał ten zaprezentował koordynator wspomnianej Grupy Roboczej Michał Guć, Wiceprezydent Miasta Gdyni. Przedstawione zagadnienia dotyczyły problemów, które uznano za kluczowe, a których rozwiązanie można wprowadzić stosunkowo łatwo i bez większego ryzyka. Analizy i rekomendacje Grupy odnosiły się do takich spraw jak: skomplikowane i pracochłonne rozliczanie realizacji zadań publicznych, brak mechanizmów umożliwiających rozwój organizacji, brak wprowadzenia zasady pierwszeństwa organizacji w wykonywaniu zadań publicznych, brak mechanizmów podnoszenia jakości realizacji zadań, słabe pobudzanie i wspieranie innowacji, brak uregulowania kwestii praw autorskich, brak czytelnego rozróżnienia między powierzaniem i wspieraniem zadań publicznych, wciąż zbyt uciążliwa procedura art. 19a.

Najważniejszymi rekomendacjami w odniesieniu do analizowanych dysfunkcji i ograniczeń były:

• Systemowa zmiana sposobu rozliczania zadań, jego uproszczenie i przestawienie akcentu na osiąganie rezultatów, uelastycznienie budżetów przez wprowadzenie zmian do Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej określającego ramowy wzór oferty, umowy i rozliczenia dotacji.
• Uelastycznienie budżetów zadań przez wprowadzenie fakultatywnego zapisu pozwalającego na możliwość przesunięć pomiędzy pozycjami kosztorysowymi nawet do 50% środków.
• Szczegółowe określenie oczekiwanych standardów realizowanych zadań umożliwiające przejście na rozliczanie zadań na podstawie osiąganych rezultatów.
• Doprecyzowanie zasady pierwszeństwa zlecania zadań organizacjom.
• Różnicowanie wielkości dotacji w zależności od jakości wykonania zadania na podstawie zdefiniowanych standardów.
• Uregulowanie kwestii praw autorskich przez możliwość zlecania zadań na projekty autorskie z wolnej ręki, na podstawie negocjacji.

 

W panelu dyskusyjnym podejmującym refleksję nad efektami prac Grupy Roboczej wzięli udział następujący przedstawiciele środowiska akademickiego, samorządów oraz organizacji obywatelskich:

• prof. Ewa Leś z Uniwersytetu Warszawskiego
• prof. Marek Rymsza z Uniwersytetu Warszawskiego
• Andrzej Porawski, Dyrektor Biura Związku Miast Polskich i Sekretarz Strony Samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego
• Jerzy Boczoń, Prezes Fundacji Regionalne Centrum Informacji i Wspomagania Organizacji Pozarządowych.

J. Boczoń przedstawił trudności jakie dla organizacji wiążą się z niemożnością kontynuacji projektów i utratą kontraktów. Ocenił, że system zlecania zadań wymusił rywalizację o kontrakty i utrudnił tworzenie się miękkich mechanizmów samoobrony w postaci współpracy, federalizowania się. Wprowadzanie postulowanych przez Grupę Roboczą standardów realizacji zadań nie powinno być według niego tworzeniem sztywnych i odgórnie narzuconych norm, ale elementem misji organizacji pozarządowych, żeby móc robić to co się robi w sposób najlepszy z możliwych. Dlatego też standardy powinny być wypracowywane lokalnie. Koniecznym jest przejście na rozliczanie przez rezultaty, a nie przez drobiazgowe sprawozdania finansowe, gdyż obecnie przy rozliczaniu zadań ocenia się przede wszystkim to, czy każda złotówka została wydana zgodnie z zapisem w projekcie.

A. Porawski podkreślił, że system zlecania zadań nie odpowiada dynamice organizacji obywatelskich. Do konkursów przystępuje corocznie jedynie około 10% organizacji i są to z reguły wciąż te same organizacje. System wytworzył postawę klientelizmu w relacji organizacja – administracja samorządowa. Dużym niewykorzystanym polem budowania współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi jest jego zdaniem organizowanie konsultacji publicznych. System konsultacji, jaki z wielkim nakładem środków stworzyła administracja publiczna nie jest w praktyce do końca wykorzystany. Zdaniem A. Porawskiego organizacje mogłyby podnieść jego efektywność pełniąc rolę pośredników w prowadzeniu konsultacji.

Prof. M. Rymsza zwrócił uwagę, że uniezależnianie organizacji od środków publicznych i próba ich ekonomizacji wymaga rozstrzygnięcia kwestii, co zamierza się zrobić z odpłatną działalnością pożytku publicznego, jako unikalną w Europie konstrukcją prawną. Pójście w kierunku biznesowym, przetargowym może doprowadzić do utracenia formuły odpłatnej działalności pożytku publicznego bez możliwości jej późniejszego przywrócenia. Wiele przywilejów organizacji nie mogłoby funkcjonować w przypadku urynkowienia systemu zlecania zadań.

Prof. E. Leś wskazała, że postulowane wypracowywanie standardów dla realizacji zadań wydaje się w praktyce trudne do realizacji z uwagi na brak instytucji i podmiotów, które na poziomie lokalnym mogłyby to zrealizować. Wszelkie rozwiązania dotyczące systemu zlecania zadań publicznych powinny być wiązane z takim kluczowym dokumentem jak Strategia Odpowiedzialnego Rozwoju, w którym znaczącymi tematami są przedsiębiorstwa społeczne, spółdzielczość oraz rozwój obszarów wiejskich.

W dyskusji jaka miała miejsce po wystąpieniach panelistów poruszone zostały zaś między innymi takie zagadnienia jak:

•  Potrzeba zmian w rozporządzeniach wykonawczych do ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, które są źródłem wielu trudności i ciężarów dla organizacji pozarządowych.
• Potrzeba zwiększenia dostępu do środków dla grup nieformalnych oraz spójnej, jednolitej polityki państwa w zakresie zlecania zadań, gdyż poszczególne resorty używają różnych trybów zlecania zadań.
• Potrzeba uproszczeń proceduralnych i administracyjnych, gdyż uciążliwość w tej dziedzinie sprawia iż wiele organizacji nie uczestniczy w systemie zlecania zadań.

Dr A. Rymsza dziękując wszystkim za wystąpienia i podsumowując debatę zwróciła się do koordynatora Grupy Roboczej z prośbą by zgłoszone podczas seminarium uwagi zostały włączone do materiału opracowanego przez Grupę i posłużyły jako wkład na kolejnym etapie formułowania propozycji rozwiązań dla reformy systemu zlecania zadań publicznych.