Inwazyjne gatunki obce - w czym tkwi problem?
Inwazja gatunków obcych to współcześnie jedno z największych zagrożeń dla zachowania bioróżnorodności. Przekształcają siedliska oraz zagrażają zdrowiu, człowieka, mogą także powodować starty gospodarcze związane m.in. z kosztami ich zwalczania
Inwazyjne gatunki obce (IGO) to rośliny, zwierzęta, patogeny i inne organizmy, które nie są rodzime dla ekosystemów i mogą powodować szkody w środowisku, gospodarce, lub też negatywnie oddziaływać na zdrowie człowieka (np. barszcz Sosnowskiego czy barszcz Mantegazziego).
Inwazyjne gatunki obce źle wpływają w szczególności na różnorodność biologiczną, w tym na populację gatunków rodzimych, przyczyniając się nawet do ich eliminacji, poprzez konkurencję pokarmową, drapieżnictwo, przekazywanie patogenów lub zakłócanie funkcjonowania ekosystemów. Zjawisko to jest szczególnie widoczne w ekosystemach naturalnych lub półnaturalnych takich jak: zbiorowiska nadrzeczne, lasy, łąki czy pastwiska, a także na obszarach chronionych (m.in. w parkach narodowych, parkach krajobrazowych i obszarach Natura 2000).
Niektóre z gatunków inwazyjnych mogą stać się również utrapieniem w gospodarstwach, ponieważ, np. rozprzestrzeniają się jako chwasty na gruntach rolnych lub na terenach budowlanych. Potrafią także stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt, powodując alergie lub poparzenia.
Problem inwazyjnych gatunków obcych stale narasta, głównie z powodu rozwoju globalnego handlu, transportu i turystyki, co może ułatwiać wprowadzanie i rozprzestrzenianie się gatunków obcych w środowisku. Jeżeli dla danego obcego gatunku nowe środowisko jest wystarczająco podobne do rodzimego, najprawdopodobniej przetrwa i rozmnoży się. Nie napotykając naturalnych wrogów lub innych ograniczeń w szybkim tempie może zwiększać obszar swojego występowania i wypierać nasze gatunki rodzime.
Proces ten znacząco wpływa na wzrost kosztów społeczno-ekonomicznych, zdrowotnych i ekologicznych na całym świecie. Inwazyjne gatunki obce stanowią zagrożenie dla rozwoju, poprzez swój wpływ na różne dziedziny gospodarki, jak: rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo, ale też na ekosystemy naturalne, które stanowią istotną podstawę wyżywienia w krajach rozwijających się.
Problem rozprzestrzeniania się gatunków obcych jest bardzo poważny - w celu jego ograniczenia zostały podjęte działania zarówno w poszczególnych krajach, jak i w ramach współpracy międzynarodowej. Wiele krajów poważnie zmaga się z tym niezwykle złożonym i kosztownym problemem. Dla przykładu roczne szkody w środowisku spowodowane przez gatunki obce w Stanach Zjednoczonych, Brazylii, Południowej Afryce, Wielkiej Brytanii, Indiach oraz Australii oceniono na ok. 100 miliardów dolarów. Walka z tym problemem jest sprawą pilną, nie tylko ze względu na rosnące koszty, ale również ze względu na często nieodwracalny wpływ na środowisko.
Część z gatunków inwazyjnych występujących w naszym kraju sprowadzono celowo jako rośliny ozdobne, lecznicze czy miododajne. „Inne zawleczono nieświadomie z różnymi towarami oraz w transporcie. Gatunki mogą „podróżować” różnymi środkami transportu wodnego, lądowego lub powietrznego, przenosząc się wraz z pojazdem lub jego ładunkiem do różnych zakątków kuli ziemskiej.
Szereg gatunków wykorzystywanych w leśnictwie i rolnictwie świadomie zostało sprowadzonych przez człowieka w celu zwiększenia produkcji i konkurencyjności na rynku (np. dąb czerwony, lucerna siewna) lub zostało posadzonych jako rośliny ozdobne w ogrodach i parkach (np. klon jesionolistny, nawłoć kanadyjska). Inwazyjnymi gatunkami obcymi mogą stać się też organizmy sprowadzane w celu walki ze szkodnikami lub organizmy towarzyszące gatunkom hodowanym w formie akwakultury.
Po więcej informacji zapraszamy na stronę projektu „Inwazyjne Gatunki Obce” gdzie dla każdego gatunku została przygotowana ankieta oceny stopnia inwazyjności oraz karta informacyjna zawierająca charakterystykę kluczowych dla inwazyjności cech biologicznych.
Równocześnie w serwisie mapowym geoserwis.gdos.gov.pl zaprezentowano występowanie inwazyjnych gatunków obcych, które zostały dotychczas stwierdzone w środowisku przyrodniczym Polski, poza uprawą i hodowlą.
Zachęcamy także do pobrania i zapoznania się ze specjalnie przygotowanymi infografikami.