Nietoperze w bunkrze PzW 598
16.12.2022
Pracownicy Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim uczestniczyli w lustracji obiektu nr PzW 598. Bunkier ten jest położony w pobliżu rz. Ołobok, na południe od miejscowości Przetocznica. Wizytacja, przeprowadzona 12 grudnia 2022 roku, była związana z zakończeniem prac tymczasowego zabezpieczenia bunkra z okresu drugiej wojny światowej, należącego do ciągu fortyfikacji Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego.
Po wojnie części budowli były planowo demontowane i wysadzane. W kolejnych dekadach bunkier był dewastowany. Skutki jednego i drugiego, sprawiły, że stanowił on pułapkowe zagrożenie dla niektórych zwierząt, a jego położenie i odwiedziny, w ogólnodostępnym lesie, mogły skutkować kalectwem lub śmiercią ludzi. Dotychczasowe zabezpieczenia i informacje ostrzegające o niebezpieczeństwie były niszczone. Z tej przyczyny, Nadleśnictwo Sulechów wykonało bardziej trwałe zabezpieczenie, by nie doszło do nieszczęścia. Przysłonięte zostały głębokie wyrwy po wybuchach i dewastacji schronu.
W związku z tym, że relikty tego bunkra były częścią siedliska niektórych zwierząt, np. bezkręgowców i nietoperzy, pozostawiono sześć dużych otworów i szczelin, przez które np. nietoperze mogą dostać się do środka bunkra bądź wydostać się z niego, np. po tegorocznym okresie hibernacji. Bunkier PzW598 był znanym wcześniej stanowiskiem występowania nietoperzy, a informacje o nim były publikowane. Warchałowski M. i in. (2013) informowali, że w ostatniej dekadzie lutego 2007 roku stwierdzono w nim zimowanie dwunastu nietoperzy, tj. dziewięciu mopków zachodnich, dwa gacki brunatne i jednego borowca wielkiego. Grzywiński W. i in. (2012) podają natomiast, że maksymalna liczba nietoperzy, policzona w tym obiekcie w latach 2005-2012, wynosiła dwadzieścia siedem osobników, tj. dwanaście mopków zachodnich, osiem gacków brunatnych, trzy nocki duże, dwa nocki Natterera, oraz nocek rudy i gacek szary.
Obecne zabezpieczenie miejsc pułapkowych bunkra dla dużych i średnich zwierząt oraz ludzi utrwali siedlisko dla nietoperzy i wyeliminuje zachowania im niesprzyjające, jak palenie ognisk, płoszenie i niepokojenie, szczególnie w okresie hibernacji. Można się spodziewać, że zmianie ulegną uwarunkowania mikroklimatyczne wnętrza obiektu, tj. zwiększy w nim wilgotność i temperatura (zimą), poprawiając warunki hibernacji dla gatunków określanych jako „ciepłolubne”, np. nocka dużego.
Nie musi to oznaczać utraty miejsca hibernacji dla gatunków określanych jako „zimnolubne”, co potwierdzają obserwacje zimowania osobników tych gatunków w rezerwacie przyrody „Nietoperek” i w obiektach wolnostojących środkowej części fortyfikacji Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego. W PzW 598, podobnie jak w innych obiektach, będą miejsca lepiej przewietrzane, suche i chłodne oraz pomieszczenia izolowane – cieplejsze, bardziej wilgotne i zaciszne. Możliwe, że wpłynie to na zwiększenie różnorodności gatunkowej zimujących nietoperzy, być może wzrośnie ich liczba, a na pewno zwierzęta te nie będą niepokojone przez ludzi.
Literatura:
Witold Grzywiński, Jan S. Boratyński, Jakub Górecki, Radosław Jaros, Maurycy Ignaczak, Barbara Karwowska, Anna Kmiecik, Paweł Kmiecik, Maciej Łochyński, Katarzyna Malak, Krzysztof Polowy, Marta Wieczorek & Grzegorz Wojtaszyn: 2012. Bats hibernating in stand-alone bunkers of the Międzyrzecki Fortified Front in the years 2005–2012, Vespertilio 16: 149–157;
Marcin Warchałowski, Dariusz Łupicki, Jan Cichocki, Monika Pietraszko, Adam Rusek, Agnieszka Zawadzka, Nikodem Mazur: 2013. Zimowanie nietoperzy chiroptera w wybranych obiektach wolnostojących frontu fortecznego łuku Odry i Warty, Kulon 18 (2013), 139-149.