Ludzkość potrzebuje mokradeł
02.02.2023
Magazynują węgiel, filtrują wodę, stanowią siedliska rzadkich gatunków zwierząt i roślin. Mokradła to jedne z najcenniejszych i zarazem najbardziej zagrożonych w skali świata ekosystemów. Obchodzony 2 lutego Światowy Dzień Mokradeł to okazja, by kolejny raz przypomnieć o pilnej potrzebie ratowania tych obszarów.
Hasło Światowego Dnia Mokradeł 2023 roku brzmi: „Już czas na przywrócenie mokradeł”. Inicjator obchodów, Sekretariat Konwencji Ramsar przekonuje, że każde, nawet małoskalowe działanie w obszarze ochrony i przywracania mokradeł ma znaczenie. Może ono wywołać efekt rozchodzących się fal, jest to metafora dalekosiężnego wpływu najmniejszych decyzji. Właśnie ta idea została zilustrowana na plakacie tegorocznego Dnia Mokradeł.
Dlaczego mokradła są ważne?
Torfowiska zajmują 3% naszej planety, ale zgromadzone jest w nich około 30% całego węgla na lądzie. Oprócz akumulacji CO2, mokradła absorbują także duże ilości wody. Według obliczeń w Polsce zasoby wody w torfowiskach mogą przewyższać te zgromadzone we wszystkich zbiornikach. Dzięki tym właściwościom obszary te funkcjonują jak olbrzymia gąbka, gromadząca nadmiar wody w czasie zwiększonych opadów.
60% ludzkości mieszka i pracuje na obszarach przybrzeżnych. Solniska, lasy namorzynowe, podmorskie łąki oraz rafy koralowe chronią przybrzeżne społeczności przed ekstremalnymi warunkami pogodowymi. Ponad miliard ludzi utrzymuje się z rybołówstwa, akwakultury i turystyki.
Ponadto w czasie suszy tereny podmokłe powoli oddają wodę do środowiska. Łagodząc tym samym niekorzystne skutki braku opadów. Taka funkcjonalność torfowisk jest jednak możliwa pod warunkiem, że obszary te nie są zdegradowane, czyli pozostają „żywe”.
Potrzebujemy mokradeł, a one potrzebują nas
Tereny podmokłe są najbardziej zagrożonym ekosystemem na Ziemi. Od 1700 roku zanikło ponad 80% wszystkich mokradeł. Tempo ich zanikania niestety wzrasta. Od 1970 roku, na całym świecie ubyło co najmniej 35% mokradeł. Jednym z powodów jest ich osuszanie i zabudowywanie na potrzeby rolnictwa i budownictwa miejskiego. Negatywny wpływ na ekosystemy zależne od wód mają także zanieczyszczenie wody, nadmierne połowy ryb oraz inwazyjne gatunki.
Już co trzeciemu gatunkowi słodkowodnemu oraz 25% wszystkich gatunków wodno-błotnych grozi wyginięcie z powodu zanikania terenów podmokłych. Pełne odtworzenie usług ekosystemowych świadczonych przez naturalne tereny podmokłe może być czasochłonne, ale dzięki ich przywróceniu można zatrzymać wiele negatywnych skutków degradacji.
Udane projekty odtwarzania terenów podmokłych wymagają opracowania planu oraz zaangażowania wielu podmiotów różnych szczebli, w tym mieszkańców i lokalnych przedsiębiorców. Działania na rzecz odbudowy mokradeł przywracają rodzima florę i faunę, oczyszczają zdegradowane obszary oraz dają możliwość ich wykorzystania przez społeczeństwo.
Lubuskie tereny podmokłe i sposoby ich ochrony
Obecnie sygnatariuszami Konwencji o obszarach wodno-błotnych, czyli międzynarodowego traktatu przyjętego w 1971 roku, właśnie 2 lutego, są 172 państwa. Każde z nich wskazuje obszary w celu wpisania ich na listę obszarów wodno-błotnych o międzynarodowym znaczeniu. Na liście znajduje się 19 polskich obszarów. Jednym z nich jest w całości położony na terenie województwa lubuskiego Park Narodowy „Ujście Warty”. To najmłodszy Park Narodowy w Polsce, którego powierzchnia licząca blisko 80 km2, obejmuje przyujściowe tereny zalewowe Warty. Rzeka przepływająca przez jego środek, dzieli go w naturalny sposób na polder północny i południowy obszar zalewowy, na którym wahania poziomu wody mogą dochodzić do kilku metrów w ciągu roku. Na rozległych rozlewiskach, łąkach i pastwiskach Parku zaobserwowano 279 gatunków ptaków, z czego lęgi stwierdzono u ponad 170 gatunków.
Treny podmokłe znajdują się również w granicach innych form ochrony przyrody, np. rezerwatów przyrody, takich jak Santockie Zakole czy typowo torfowiskowych- Bagno Chłopiny oraz Pawski Ług. Przedłużające się okresy deficytu opadów oraz powiązana z nimi susza hydrologiczna negatywnie oddziałują na stan terenów podmokłych. Tylko „żywe” torfowiska, czyli z utrzymującym się stabilnym poziomem wody, mogą pełnić prawidłowo swoje funkcje. Dlatego ważne jest podejmowanie działań, mających na celu stabilizację warunków wodnych na obszarach torfowisk wysokich, przejściowych i trzęsawisk.
RDOŚ w Gorzowie Wlkp. realizuje te zadania m.in. w ramach projektu „Ochrona siedlisk i gatunków terenów nieleśnych zależnych od wód”. Poprawie warunków wilgotnościowych służyła wykonana wycinka drzew i krzewów, która skutkowała przywróceniem naturalnego otwartego charakteru siedliska przyrodniczego w obszarze Natura 2000 Jeziora Gościmskie PLH080036. W zeszłym roku przeprowadzono również remont urządzenia służącego do piętrzenia wody w obszarze Natura 2000 Diabelski Staw koło Radomicka PLH080056 oraz wybudowano drewniano-kamienną zastawkę piętrzącej wodę w obszarze Natura 2000 Dolina Pliszki PLH080011. Celem tych działań jest poprawa warunków wodnych w wybranych obszarach, co w efekcie zabezpieczy chronione siedliska torfowe przed przesuszaniem.
W ramach tegorocznych obchodów Światowego Dnia Mokradeł RDOŚ w Gorzowie Wlkp. zorganizuje prelekcje na temat obszarów wodno-błotnych województwa lubuskiego w Nadleśnictwie Bogdaniec oraz w jednej z gorzowskich szkół średnich. Pracownicy RDOŚ przybliżą tę tematykę również uczestnikom Okręgowego Etapu Olimpiady Geograficznej, który odbędzie się 4-5 lutego.
