Opinia z 17 czerwca 2021 r. o projekcie ustawy o zmianie ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw oraz niektórych innych ustaw
Rada Legislacyjna 2021-06-17
przy
Prezesie Rady Ministrów
RL-033-13/21
(Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi)
Opinia
o projekcie ustawy o zmianie ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw oraz niektórych innych ustaw
I. Uwagi ogólne
1. [Przedmiot niniejszej opinii] Przedmiotem niniejszej opinii jest projekt ustawy o zmianie ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw oraz niektórych innych ustaw (dalej: „Projekt”), w wersji z dnia 15 kwietnia 2021 r.[1], przygotowany przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz przedstawiony Radzie Legislacyjnej do zaopiniowania przez Wiceprezesa Rządowego Centrum Legislacji[2].
2. [Ogólna charakterystyka treści Projektu] Projekt ma przede wszystkim na celu doprecyzowanie treści niektórych przepisów tytułowej ustawy z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw[3] (dalej: „Ustawa z 15 września 2000 r.”) oraz rozstrzygnięcie różnych problemów oraz wątpliwości, jakie powstawały w praktyce stosowania Ustawy z 15 września 2000 r. i były sygnalizowane w szczególności przez podmioty uczestniczące w tworzeniu grup producentów rolnych i przez same grupy producentów rolnych[4]. W tym zakresie Projekt zmienia przepisy Ustawy z 15 września 2000 r. dotyczące m. in.: warunków, jakie muszą spełniać tworzone grupy producentów rolnych, w tym spółdzielnie (zob. art. 3 i 3a Ustawy z 2000 r. zmieniane przez art. 1 pkt 2-4 Projektu); dokumentów, które należy dołączyć do wniosku o wydanie decyzji administracyjnej w sprawie uznania grupy producentów rolnych, zatwierdzenia planu biznesowego grupy i zmian do tego planu (zob. art. 8 Ustawy z 15 września 2000 r. zmieniany przez art. 1 pkt 7 Projektu); wydawania decyzji o cofnięciu uznania grupie producentów rolnych i skreślenia jej z rejestru grup (art. 11 Ustawy z 15 września 2000 r. zmieniany przez art. 1 pkt 9 Projektu); oraz nadzoru nad działalnością związków grup producentów rolnych (art. 17 Ustawy z 15 września 2000 r. zmieniany przez art. 1 pkt 10 Projektu).
Ponadto Projekt wprowadza analogiczne zmiany w przepisach dwóch innych ustaw regulujących funkcjonowanie w Polsce organizacji producentów rolnych i ich zrzeszeń działających na szczególnych rynkach rolnych: chodzi o ustawę z dnia 11 marca 2004 r. o organizacji niektórych rynków rolnych[5] (dalej: „Ustawa z 11 marca 2004 r.”) oraz ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o organizacji rynku mleka i przetworów mlecznych[6] (dalej: „Ustawa z 20 kwietnia 2004 r.”) – zob. art. 2 i 3 Projektu. Projekt przewiduje też drobne zmiany w dwóch ustawach wdrażających w Polsce wsparcie dla rolnictwa w ramach wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej[7] (zob. art. 4 i 5 Projektu). W dalszej części Projekt zawiera przepisy przejściowe (art. 6-8 Projektu) oraz przepis o wejściu ustawy w życie (art. 9 Projektu).
3. [Ogólna ocena Projektu] Zdaniem Rady Legislacyjnej Projekt zasługuje generalnie na pozytywną ocenę i powinien być przedmiotem dalszych prac prawodawczych. Treść Projektu co do zasady dobrze i efektywnie realizuje założone sobie przez Projektodawcę cele, w tym może być uznana za wprowadzającą pożądane doprecyzowania i uszczegółowienia w wymagających tego przepisach kilku ustaw regulujących funkcjonowanie w Polsce grup, organizacji i zrzeszeń producentów rolnych. W takim układzie Projekt ma szansę realnie przyczynić się do poprawy funkcjonowania w Polsce tych instytucji, które odgrywają istotną rolę w finansowym wspieraniu rolnictwa, przy czym chodzi tutaj zarówno o instytucje prywatne, tworzone przez rolników, jak też o instytucje publiczne, rządowe (np. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa). Należy też zauważyć, że Projekt jest w swoich zasadniczych zrębach zgodny z Zasadami techniki prawodawczej[8], w tym zwłaszcza tymi dotyczącymi zmiany (nowelizacji) ustawy (zob. dział II Zasad techniki prawodawczej).
Równocześnie jednak Rada Legislacyjna zidentyfikowała pewną liczbę mankamentów prawnych Projektu, głównie mających charakter techniczno-legislacyjny. Rada Legislacyjna zauważa również, że skoro zasadniczym celem Projektu deklarowanym przez jego twórców jest doprecyzowanie (uszczegółowienie) wielu przepisów odnośnych ustaw (tj. Ustawy z 15 września 2000 r., Ustawy z 11 marca 2004 r. oraz Ustawy z 20 kwietnia 2004 r.) i wyeliminowanie wiążących się z tym wątpliwości interpretacyjnych, to należałoby obecnie wykorzystać proces legislacyjny mający za przedmiot nowelizację tych ustaw do wprowadzenia w nich dalszych jeszcze niezbędnych zmian o takim właśnie charakterze.
W kolejnej części niniejszej opinii zamieszczone są szczegółowe uwagi Rady Legislacyjnej w tym zakresie.
II. Szczegółowe uwagi do przepisów Projektu i nowelizowanych nim ustaw
1. [Nieprawidłowy tytuł Ustawy z 15 września 2000 r. zmienianej Projektem oraz konieczność przeformułowania tytułu Projektu] W Projekcie nie wykorzystano okazji, aby zmienić tytuł Ustawy z 15 września 2000 r., istotnie niezgodny z Zasadami techniki prawodawczej. Ponadto, biorąc pod uwagę niewłaściwe brzmienie tytułu Ustawy z 15 września 2000 r., należy obecnie odpowiednio przeformułować tytuł samego Projektu, aby wyeliminować wątpliwości co do przedmiotu Projektu.
Tytuł ustawy z 15 września 2000 r. brzmi następująco: ustawa „o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw”. Tytuł ten jest nieprawidłowy dlatego, iż zupełnie niepotrzebnie wzmiankuje on o zmianie innych ustaw jako o przedmiocie Ustawy z 15 września 2000 r. W myśl Zasad techniki prawodawczej, sformułowanie mówiące o zmienianiu określonej ustawy lub ustaw („ustawa o zmianie ustawy …”, „ustawa o zmianie ustaw …”, „ustawa o zmianie ustawy … oraz niektórych innych ustaw”) zamieszcza się tylko i wyłącznie w ustawach zmieniających (zob. § 96 ust. 1 i 2 Zasad techniki prawodawczej), a więc w ustawach, które są odrębnie uchwalane w tym szczególnym celu, aby zmienić (znowelizować) przepisy innej ustawy lub ustaw i które to ustawy (tzn. ustawy zmieniające) nie mogą zawierać przepisów merytorycznych (zob. § 83 i § 93 ust. 1 Zasad techniki prawodawczej). Natomiast w ustawach, które zawierają przepisy merytoryczne regulujące daną materię (tu: przepisy o grupach producentów rolnych i ich związkach) można oczywiście zamieszczać przepisy zmieniające inne ustawy (zob. § 83 ust. 2 Zasad techniki prawodawczej), ale tego rodzaju ustawa zawierająca przepisy zmieniające nie uzyskuje przez to bynajmniej – na gruncie Zasad techniki prawodawczej – statusu ustawy zmieniającej i nie może być tytułowana w sposób zastrzeżony dla ustaw zmieniających, tj. nie może zawierać wzmianki o zmianie innych ustaw.
Ustawa z 15 września 2000 r. niewątpliwie zawiera przepisy merytoryczne (tj. przepisy o grupach producentów rolnych i ich związkach) i nawet jeżeli równocześnie zawiera ona przepisy zmieniające, stanowiące nota bene niewielką w sensie objętościowym część całej ustawy (zob. art. 25-28 Ustawy z 15 września 2000 r.), to okoliczność ta sama w sobie nie przydaje Ustawie z 15 września 2000 r. kwalifikacji ustawy zmieniającej (w rozumieniu Zasad techniki prawodawczej). Gdyby zresztą – quod non – Ustawa z 15 września 2000 r. była rzeczywiście ustawą zmieniającą, to wówczas nie mogłaby zawierać przepisów merytorycznych (zob. § 93 ust. 1 Zasad techniki prawodawczej)[9], a takie niewątpliwie ona de lege lata zawiera. Skoro zaś Ustawa z 15 września 2000 r. nie jest ustawą zmieniającą, to w jej tytule nie wolno jest zamieszczać sformułowań zastrzeżonych przez Zasady techniki prawodawczej dla ustaw zmieniających, tzn. sformułowań mówiących o zmianie innej ustawy lub ustaw (zob. § 96 ust. 1 i 2 Zasad techniki prawodawczej).
W konsekwencji Rada Legislacyjna postuluje, aby w Projekcie zamieścić przepis zmieniający tytuł Ustawy z 15 września 2000 r. i nadający mu następujące brzmienie: „ustawa o grupach producentów rolnych i ich związkach”.
Niezależnie zaś od tego, czy twórcy Projektu finalnie zdecydują się zastosować do powyższej rekomendacji Rady Legislacyjnej, istnieje też konieczność przeformułowania tytułu samego Projektu, gdyż w swoim obecnym brzmieniu – właśnie z uwagi na opisane wyżej nieprawidłowe sformułowanie tytułu Ustawy z 15 września 2000 r. – tytuł Projektu wywołuje pewne wątpliwości co do jego przedmiotu. Otóż obecne brzmienie tytułu Projektu zawiera w końcowej części następujące sformułowanie: ustawa „o zmianie innych ustaw oraz niektórych innych ustaw”. To zaś prima facie rodzi wątpliwość odnośnie przedmiotu Projektu, w tym wątpliwość odnośnie tego, czy aby twórcy Projektu niepotrzebnie nie zamieścili w jego tytule dwukrotnej wzmianki o „zmianie innych ustaw”. Konieczność dwukrotnego wzmiankowania w tytule Projektu o „zmianie innych ustaw” wynika – obiektywnie rzecz biorąc – z takiego a nie innego tytułu Ustawy z 15 września 2000 r., niemniej jednak finalnie prowadzi to do nadania tytułowi Projektu takiego brzmienia, który rodzi określone wątpliwości po stronie użytkowników (czytelników) tego projektowanego aktu prawnego, a konkretnie wątpliwości odnośnie tego co Projekt ma w swoim założeniu regulować (tzn. które ustawy ma on zmieniać).
W tym zakresie dobry środek zaradczy wynika z przepisu § 96 ust. 1a Zasad techniki prawodawczej, odnoszącego się do sytuacji, gdy sformułowanie tytułu ustawy zmieniającej (a Projekt jest niewątpliwie ustawą zmieniającą w rozumieniu Zasad techniki prawodawczej) powoduje lub może powodować wątpliwości co do przedmiotu ustawy. Otóż § 96 ust. 1a Zasad techniki prawodawczej stanowi, że „Jeżeli zmienia się ustawę nowelizującą i sformułowanie tytułu ustawy w sposób określony w ust. 1 [tzn. w sposób zawierający zwrot: „ustawa o zmianie ustawy …” – przyp. RL] powodowałoby wątpliwości co do przedmiotu ustawy, przedmiot ten można określić przez użycie zwrotu „ustawa zmieniająca ustawę … (tytuł ustawy)”. W cytowanym wyżej § 96 ust. 1a Zasad techniki prawodawczej chodzi o to, że jeżeli istnieje ustawa zmieniająca lub jej projekt, której tytuł brzmi: „ustawa o zmianie ustawy …” i jeżeli tak zatytułowaną ustawą zmieniającą zmienia się inną ustawę zmieniającą (nowelizującą), również z konieczności zawierającą zwrot: „ustawa o zmianie ustawy …”, to wówczas to dwukrotne użycie w tytule ustawy zmieniającej wzmianki o „zmianie ustawy” może wywołać wątpliwości co do przedmiotu ustawy zmieniającej. Aby wyeliminować takie potencjalne wątpliwości, § 96 ust. 1a Zasad techniki prawodawczej rekomenduje, aby tytuł i przedmiot ustawy zmieniającej sformułować wówczas jako: „ustawa zmieniająca ustawę …”, co doprowadzi do zniknięcia w tytule ustawy zmieniającej identycznego zwrotu mówiącego dwukrotnie o „zmianie ustawy” (lub ustaw), zaś pojawią się wówczas zwroty mówiące merytorycznie (semantycznie) to samo, ale z użyciem innych form gramatycznych[10].
To zalecenie z § 96 ust. 1a Zasad techniki prawodawczej powinno być obecnie wykorzystane przy formułowaniu tytułu Projektu, tym bardziej, że Projekt jest (ma być) właśnie typową ustawą zmieniającą, a więc ustawą, której tytułu dotyczy wzmiankowany § 96 ust. 1a Zasad techniki prawodawczej. Wprawdzie Ustawa z 15 września 2000 r. – a więc ustawa, która ma zostać zmieniona Projektem – nie jest ustawą zmieniającą (o czym już była mowa wyżej), a § 96 ust. 1a Zasad techniki prawodawczej dotyczy sytuacji, gdy ustawa zmieniająca (tu: Projekt) zmienia inną ustawę zmieniającą (nowelizującą), niemniej jednak – o czym już także była mowa wyżej – tytuł Ustawy z 15 września 2000 r. został (nieprawidłowo) sformułowany w sposób charakterystyczny właśnie dla ustaw zmieniających i dlatego obecne brzmienie tytułu Projektu (tj. ustawy zmieniającej), mającego zmieniać inną ustawę o tytule charakterystycznym dla ustaw zmieniających (tj. Ustawę z 15 września 2000 r.), wywołuje te wątpliwości, o których jest mowa w § 96 ust. 1a Zasad techniki prawodawczej i którym to wątpliwościom ten ostatni przepis ma przeciwdziałać.
Biorąc powyższe pod uwagę – a w szczególności uwzględniając treść § 96 ust. 1a Zasad techniki prawodawczej – Rada Legislacyjna postuluje nadanie tytułowi Projektu następującego brzmienia: „ustawa zmieniająca ustawę o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw oraz niektóre inne ustawy”.
2. [Doprecyzowanie dopuszczalnych postaci pisma w projektowanym art. 2a ust. 2 Ustawy z 15 września 2000 r.] W projektowanym art. 2a ust. 2 Ustawy z 15 września 2000 r., dodawanym do Ustawy z 15 września 2000 r. przez art. 1 pkt 1 Projektu, należałoby doprecyzować, że pisma składające wnioski, o których jest tam mowa, mogą być utrwalane w postaci papierowej lub elektronicznej.
Projektowany art. 2a ust. 2 Ustawy z 15 września 2000 r. stanowi, że „Jeżeli przepisy ustawy przewidują złożenie wniosku do Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, zwanej dalej „Agencją”, albo do dyrektora oddziału regionalnego Agencji, wniosek ten składa się na piśmie.”. Występujące w tym przepisie sformułowanie mówiące o składaniu stosownych wniosków „na piśmie” może być uznane za niedostatecznie precyzyjne, wywołujące wątpliwości co do dopuszczalnych postaci tego pisma. W tym kontekście warto byłoby doprecyzować, że pisma, o których jest mowa w projektowanym art. 2a ust. 2 Ustawy z 15 września 2000 r. mogą być utrwalane w postaci papierowej lub elektronicznej, co przesądzi jednoznacznie o tym, iż każda z tych postaci pisma jest w tym przypadku prawnie dopuszczalna i równouprawniona.
W tym kontekście należy przypomnieć, że w dniu 1 lipca 2021 r. wejdzie w życie przepis art. 14 § 1a ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego[11] (dalej: „k.p.a.), dodany przez ustawę z dnia 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych[12], generalnie przesądzający o tym, że „Sprawy należy prowadzić i załatwiać na piśmie utrwalonym w postaci papierowej lub elektronicznej.” (art. 14 § 1a zd. 1 k.p.a. w brzmieniu nadanym przez art. 61 pkt 1 lit. b) ustawy o doręczeniach elektronicznych). Przepisy k.p.a., w tym wchodzący w życie w dniu 1 lipca 2021 r. art. 14 § 1a k.p.a., mają mieć zgodnie z Projektem zastosowanie w niektórych sprawach załatwianych na podstawie Ustawy z 15 września 2000 r., aczkolwiek nie we wszystkich tego rodzaju sprawach, a ponadto Ustawa z 15 września 2000 r. przewiduje i dopuszcza modyfikowanie przepisów k.p.a. przez zamieszczone w niej regulacje szczególne (zob. projektowany art. 2a ust. 1 Ustawy z 15 września 2000 r.). Dlatego też wydaje się, że dla definitywnego rozstrzygnięcia o dopuszczalnych postaciach pisma składanego w sprawach określonych w projektowanym art. 2a ust. 2 Ustawy z 15 września 2000 r. nie jest wystarczające samo tylko brzmienie przepisu art. 14 § 1a zd. 1 k.p.a., wchodzącego w życie z dniem 1 lipca 2021 r. W celu zapewnienia jednoznaczności i przejrzystości omawianych regulacji dobrze byłoby wyraźnie przesądzić w samej Ustawie z 15 września 2000 r., że pismo, o którym jest mowa w projektowanym art. 2a ust. 2 Ustawy z 15 września 2000 r. może być utrwalane w postaci papierowej lub elektronicznej.
Analogiczna uwaga jest zasadna w odniesieniu do projektowanego art. 1a ust. 2 Ustawy z 11 marca 2004 r. oraz projektowanego art. 1a ust. 2 Ustawy z 20 kwietnia 2004 r.
3. [Zasadność przeformułowania brzmienia art. 3 ust. 1 in principio Ustawy z 15 września 2000 r.] Zamieszczone w art. 3 ust. 1 in prinipio Ustawy z 15 września 2000 r. sformułowanie odnoszące się do grupy producentów rolnych i mówiące o tym, że ona „prowadzi działalność jako przedsiębiorca mający osobowość prawną” jest nieprecyzyjne i dość mylące oraz powinno zostać zmienione. Sformułowanie to jest wprowadzające w błąd chociażby dlatego, że nie wskazuje o jakie rozumienie przedsiębiorcy tutaj chodzi, a w szczególności nie wskazuje, że chodzi tutaj o przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców[13]. Wyraźne przesądzenie tej kwestii byłoby zaś istotne dlatego, iż ustawy Prawo przedsiębiorców nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także do niektórych innych jeszcze rodzajów działalności wykonywanych przez rolników (zob. art. 6 ust. 1 pkt 1-5 ustawy Prawo przedsiębiorców). To zaś rodzi w doktrynie i praktyce wątpliwości odnośnie tego, czy rolnicy i ich organizacje są w zakresie prowadzonej przez siebie działalności rolniczej przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców[14]. Dobrze byłoby zatem de lege ferenda wyraźnie przesądzić w art. 3 ust. 1 in principio Ustawy z 15 września 2000 r., że grupy producentów rolnych są (mogą być) „przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców” (a nie tylko np. przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy Kodeks cywilny[15]).
Występujące w art. 3 ust. 1 in principio Ustawy z 15 września 2000 r. i przywołane wyżej sformułowanie o treści: „Grupa producentów rolnych, zwana dalej „grupą”, prowadzi działalność jako przedsiębiorca mający osobowość prawną” jest nieprecyzyjne i mylące również dlatego, iż zdaje się z niego wynikać, że grupa producentów rolnych jest jakąś swoistą formą organizacyjnoprawną mającą osobowość prawną, a więc że jest to osoba prawna (przedsiębiorca) sui generis. Tymczasem uważna lektura innych relewantnych przepisów Ustawy z 15 września 2000 r. – w tym zwłaszcza fakt, że art. 4 ust. 1 in principio Ustawy z 15 września 2000 r., mówiący o obligatoryjnej treści aktu założycielskiego grupy, odwołuje się do „wymagań określonych w odrębnych przepisach” – prowadzi do wniosku, iż grupa producentów rolnych powinna działać w jednej z form organizacyjnoprawnych znanych prawu polskiemu i mających osobowość prawną, w ramach której to formy jest dopuszczalne wykonywanie działalności gospodarczej (np. spółka handlowa kapitałowa, spółdzielnia). Tymczasem – wbrew tej ostatniej konkluzji oraz wbrew istniejącej praktyce funkcjonowania grup producentów rolnych – z obecnej treści art. 3 ust. 1 in principio Ustawy z 15 września 2000 r. w ogóle nie wynika, że grupa producentów rolnych nie jest żadną samoistną formą prawną i że jest to tylko nazwa podmiotu, który działa w którejś z form prawnych mających osobowość prawną dopuszczonych przez polskie prawo, przy co najwyżej punktowym regulowaniu pewnych kwestii wewnętrzno-organizacyjno-korporacyjnych przez Ustawę z 15 września 2000 r. na zasadzie lex specialis.
W związku z powyższym, w celu bardziej adekwatnego oddania charakteru prawnego grupy producentów rolnych, Rada Legislacyjna postuluje nadanie przepisowi art. 3 ust. 1 in principio Ustawy z 15 września 2000 r. następującego brzmienia: „Grupa producentów rolnych, zwana dalej „grupą”, prowadzi działalność w formie prawnej wybranej przez założycieli i mającej osobowość prawną, jako przedsiębiorca w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (…)”.
4. [Konieczność doprecyzowania zakazów z art. 3 ust. 1 pkt 3 Ustawy z 15 września 2000 r.] Bezwzględnego doprecyzowania wymagają zakazy z art. 3 ust. 1 pkt 3 Ustawy z 15 września 2000 r., w szczególności poprzez jednoznaczne przesądzenie, czy niedozwolona tymi przepisami koncentracja (kapitałowa lub osobowa) dotyczy relacji: członek grupy producentów rolnych – grupa producentów rolnych czy też raczej relacji: członek grupy producentów rolnych – inny członek grupy producentów rolnych.
Art. 3 ust. 1 pkt 3 Ustawy z 15 września 2000 r. stanowi co następuje: „żaden z członków, udziałowców lub akcjonariuszy, zwanych dalej „członkami grupy”, nie może mieć więcej niż 20% głosów na walnym zgromadzeniu, zgromadzeniu wspólników lub walnym zebraniu członków, także pośrednio: a) przez dysponowanie bezpośrednio lub pośrednio większością głosów: – na walnym zgromadzeniu, zgromadzeniu wspólników albo walnym zebraniu członków, także jako zastawnik albo użytkownik, bądź w zarządzie innej osoby prawnej będącej członkiem grupy, także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub – w spółce osobowej będącej członkiem grupy, także na podstawie porozumień z innymi osobami, b) gdy członkowie zarządu osoby prawnej będącej członkiem grupy stanowią więcej niż połowę członków zarządu innej osoby prawnej będącej członkiem grupy”. Powyższe przepisy zawierają zakazy koncentracji kapitałowej lub osobowej, czyli mają w swoim założeniu przeciwdziałać sytuacji, w której jeden podmiot kontroluje drugi podmiot na podstawie uprawnień kapitałowo-korporacyjnych lub powiązań osobistych (władztwa personalnego)[16].
W sensie merytoryczno-aksjologicznym zakazy z art. 3 ust. 1 pkt 3 Ustawy z 15 września 2000 r. są na pewno słuszne (gdyż mają w swoim założeniu przeciwdziałać zdominowaniu grupy producentów rolnych lub innych członków grupy przez jednego lub więcej członków grupy), ale spore wątpliwości budzi ich redakcyjne sformułowanie oraz zakresy ich zastosowania.
W pierwszym rzędzie nie do końca wiadomo, czy zakaz z art. 3 ust. 1 pkt 3 in principio Ustawy z 15 września 2000 r. (który brzmi następująco: „żaden z członków, udziałowców lub akcjonariuszy, zwanych dalej „członkami grupy”, nie może mieć więcej niż 20% głosów na walnym zgromadzeniu, zgromadzeniu wspólników lub walnym zebraniu członków, także pośrednio: (…)”) odnosi się do relacji: członek grupy producentów rolnych – grupa producentów rolnych czy też raczej relacji: członek grupy producentów rolnych – inny członek grupy producentów rolnych. Dalsze przepisy zawarte w art. 3 ust. 1 pkt 3 Ustawy z 15 września 2000 r. przynoszą w tej mierze niejednoznaczne konkluzje, w tym zwłaszcza niejasny jest stosunek tych dalszych przepisów do tego prymarnego zakazu z art. 3 ust. 1 pkt 3 in principio Ustawy z 15 września 2000 r. O ile w art. 3 ust. 1 pkt 3 in principio Ustawy z 15 września 2000 r. jest mowa o zakazie posiadania więcej niż 20% głosów w walnym organie, o tyle w art. 3 ust. 1 pkt 3 lit. a) Ustawy z 15 września 2000 r. mówi się o zakazie dysponowania „bezpośrednio lub pośrednio większością głosów” w innym członku lub organie innego członka grupy. To zaś rodzi pytanie po co zakazywać w art. 3 ust. 1 pkt 3 in principio Ustawy z 15 września 2000 r. członkowi grupy producentów rolnych posiadania więcej niż 20% głosów w (walnym) organie (innego członka grupy lub całej grupy), skoro z kolejnego przepisu wynika, że w istocie członkowi grupy zakazane jest dysponowanie w tym zakresie większością głosów w (walnym) organie innego członka grupy lub w innym członku grupy?
Ponadto na tle zakazu z art. 3 ust. 1 pkt 3 in principio Ustawy z 15 września 2000 r. rodzi się pytanie o stosunek tego zakazu do przepisu art. 3 ust. 1 pkt 3 lit. b) Ustawy z 15 września 2000 r. O ile zakaz z art. 3 ust. 1 pkt 3 in principio Ustawy z 15 września 2000 r. odnosi się do posiadania przez członka grupy głosów na walnym zgromadzeniu, zgromadzeniu wspólników lub walnym zebraniu członków (nie wiadomo zresztą czy w samej grupie producentów rolnych czy u innego członka grupy producentów rolnych – to teoretycznie powinno dać się ustalić w powiązaniu z dalszymi przepisami art. 3 ust. 1 pkt 3 Ustawy z 15 września 2000 r., choć w praktyce nie zawsze jest możliwe), o tyle przepis art. 3 ust. 1 pkt 3 lit. b) Ustawy z 15 września 2000 r. odnosi się do kwestii członkostwa tych samych osób w zarządzie dwóch różnych członków grupy producentów rolnych. Widać zatem, że zakresy zastosowania przepisów art. 3 ust. 1 pkt 3 in principio Ustawy z 15 września 2000 r. (z jednej strony) oraz art. 3 ust. 1 pkt 3 lit. b) Ustawy z 15 września 2000 r. (z drugiej strony) zupełnie się nie pokrywają, tzn. dotyczą różnych kwestii w sensie przedmiotowym. Ponadto, co może nawet istotniejsze, de lege lata nie wiadomo czy przepis art. 3 ust. 1 pkt 3 lit. b) Ustawy z 15 września 2000 r. zawiera samodzielny (samoistny) zakaz unii (fuzji) personalnej w relacjach: jeden członek grupy producentów rolnych – drugi członek grupy producentów rolnych, czy też może przepis art. 3 ust. 1 pkt 3 lit. b) Ustawy z 15 września 2000 r. w ogóle nie zawiera żadnego zakazu, a jedynie dookreśla zakres zastosowania zakazu z art. 3 ust. 1 pkt 3 in principio Ustawy z 15 września 2000 r. Za tym ostatnim (drugim) wariantem interpretacyjnym może przemawiać okoliczność, iż przepis art. 3 ust. 1 pkt 3 lit. b) Ustawy z 15 września 2000 r. rozpoczyna się słowem „gdy”, co można interpretować w ten sposób, że zakaz z art. 3 ust. 1 pkt 3 in principio Ustawy z 15 września 2000 r. aktualizuje się dopiero wtedy „gdy członkowie zarządu osoby prawnej będącej członkiem grupy stanowią więcej niż połowę członków zarządu innej osoby prawnej będącej członkiem grupy” (jak stanowi art. 3 ust. 1 pkt 3 lit. b) Ustawy z 15 września 2000 r.). Kłopot z tym drugim wariantem interpretacyjnym polega wszakże na tym, że pozostawia on otwartą (i nierozstrzygniętą) zasygnalizowaną już wyżej kwestię tego czy zakaz z art. 3 ust. 1 pkt 3 in principio Ustawy z 15 września 2000 r. odnosi się do relacji: członek grupy producentów rolnych – grupa producentów rolnych czy też raczej dotyczy relacji: członek grupy producentów rolnych – inny członek grupy producentów rolnych. O ile ta ostatnia kwestia jest rozstrzygana w miarę jednoznacznie przez przepisy art. 3 ust. 1 pkt 3 lit. a) Ustawy z 15 września 2000 r. rozpatrywane w związku z art. 3 ust. 1 pkt 3 in principio Ustawy z 15 września 2000 r., o tyle kwestii tej nie da się rozstrzygnąć jednoznacznie na tle art. 3 ust. 1 pkt 3 in principio Ustawy z 15 września 2000 r. rozpatrywanego w związku z art. 3 ust. 1 pkt 3 lit. b) Ustawy z 15 września 2000 r.
Biorąc pod uwagę wszystkie zasygnalizowane wyżej wątpliwości interpretacyjne Rada Legislacyjna proponuje nadanie przepisom art. 3 ust. 1 pkt 3 Ustawy z 15 września 2000 r. następującego brzmienia: „żaden z członków, udziałowców lub akcjonariuszy grupy, zwanych dalej „członkami grupy”, nie może mieć więcej niż 20% głosów na walnym zgromadzeniu, zgromadzeniu wspólników lub walnym zebraniu członków innego członka grupy, także jako zastawnik albo użytkownik, bądź w zarządzie innej osoby prawnej będącej członkiem grupy, także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub w spółce osobowej będącej członkiem grupy, także na podstawie porozumień z innymi osobami, a ponadto członkowie zarządu osoby prawnej będącej członkiem grupy nie mogą stanowić więcej niż połowy członków zarządu innej osoby prawnej będącej członkiem grupy”.
5. [Doprecyzowanie przepisów art. 3a Ustawy z 15 września 2000 r.] W przepisie art. 3a in principio Ustawy z 15 września 2000 r. (zawierającym wprowadzenie do wyliczenia) zupełnie niepotrzebnie występuje słowo „również” („Spółdzielnia może również prowadzić działalność jako grupa, jeżeli: (…)”). Jest bowiem oczywiste, że spółdzielnia jest po prostu jednym z „przedsiębiorców mających osobowość prawną” w rozumieniu art. 3 ust. 1 in principio Ustawy z 15 września 2000 r., a zatem może ona stanowić grupę producentów rolnych już bezpośrednio na podstawie art. 3 ust. 1 in principio Ustawy z 15 września 2000 r., za czym przemawia także odwoływanie się przez wcześniejsze przepisy Ustawy z 15 września 2000 r. do instytucji „walnego zgromadzenia” (zob. art. 3 ust. 1 pkt 3 Ustawy z 15 września 2000 r.) występującego właśnie w spółdzielni (zob. art. 35 § 1 pkt 1 ustawy Prawo spółdzielcze[17]).
De lege ferenda warto byłoby natomiast wyraźnie przesądzić o tym, czy wymogi z art. 3a Ustawy z 15 września 2000 r., odnoszące się do grupy producentów rolnych mającej funkcjonować w formie spółdzielni, odnoszą się również do spółdzielni rolników działającej na podstawie ustawy z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników[18].
W tym względzie w pierwszym rzędzie należy bronić poglądu, iż grupy producentów rolnych jak najbardziej mogą funkcjonować w formie prawnej spółdzielni rolników w rozumieniu ustawy o spółdzielniach rolników. Wprawdzie ta ostatnia ustawa wyraźnie nie przesądza, że spółdzielnie rolników działające na jej podstawie mają osobowość prawną (a grupami producentów rolnych mogą być tylko formy prawne mające osobowość prawną – zob. art. 3 ust. 1 in principio Ustawy z 15 września 2000 r.), ale powołana ustawa o spółdzielniach rolników zawiera jednocześnie zastrzeżenie, iż „W sprawach nieuregulowanych przepisami niniejszej ustawy do spółdzielni rolników stosuje się przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze” (art. 3 ustawy o spółdzielniach rolników). To odesłanie przemawia za przyjęciem, że również w sprawach związanych z podmiotowością i osobowością prawną spółdzielni rolników, a nieuregulowanych w ustawie o spółdzielniach rolników, należy stosować przepisy ustawy Prawo spółdzielcze, zaś z tej ostatniej ustawy wprost wynika, że spółdzielnia posiada osobowość prawną, nabywając ją z chwilą wpisania jej do Krajowego Rejestru Sądowego (art. 11 § 1 ustawy Prawo spółdzielcze). Również więc spółdzielnie rolników w rozumieniu ustawy o spółdzielniach rolników posiadają osobowość prawną, a ponadto muszą one prowadzić działalność gospodarczą (o czym przesądza art. 4 ust. 1 in fine ustawy o spółdzielniach rolników), czyli są przedsiębiorcami, co łącznie sprawia, że spółdzielnie rolników spełniają dwa konstytutywne warunki z art. 3 ust. 1 in principio Ustawy z 15 września 2000 r. niezbędne do tego, aby móc zostać grupą producentów rolnych w rozumieniu Ustawy z 15 września 2000 r.
O ile jednak jest dość oczywiste, że spółdzielnia rolników w rozumieniu ustawy o spółdzielniach rolników może prowadzić działalność jako grupa producentów rolnych w rozumieniu Ustawy z 15 września 2000 r., o tyle w świetle brzmienia art. 3a in principio Ustawy z 15 września 2000 r. jest niejasne, czy zawarte w art. 3a Ustawy z 15 września 2000 r. wymagania odnoszące się do spółdzielni (chcących funkcjonować jako grupa producentów rolnych w rozumieniu Ustawy z 15 września 2000 r.) odnoszą się również do spółdzielni rolników działających na podstawie ustawy o spółdzielniach rolników. Nie wynika to wprost ani z Ustawy z 15 września 2000 r. ani tym bardziej z ustawy o spółdzielniach rolników lub z ustawy Prawo spółdzielcze. Wprawdzie ustawa o spółdzielniach rolników nakazuje w sprawach w niej nieuregulowanych stosować do spółdzielni rolników przepisy ustawy Prawo spółdzielcze (art. 3 ustawy o spółdzielniach rolników), ale nie nakazuje bynajmniej generalnie, aby do spółdzielni rolników stosować wszelkie w ogóle wymogi prawne odnoszące się do spółdzielni i określone również w innych ustawach niż ustawa Prawo spółdzielcze.
Tak więc de lege lata jest niejasne, czy wymogi z art. 3a Ustawy z 15 września 2000 r. należy stosować także do spółdzielni rolników w rozumieniu ustawy o spółdzielniach rolników, chcących funkcjonować jako grupa producentów rolnych w rozumieniu Ustawy z 15 września 2000 r. Powyższa kwestia wymaga zdaniem Rady Legislacyjnej jednoznacznego normatywnego przesądzenia, co powinno obecnie nastąpić w Projekcie.
6. [Konieczność uszczegółowienia upoważnienia do wydania rozporządzenia w projektowanych art. 38i ust. 10 Ustawy z 11 marca 2004 r. oraz art. 48a ust. 7 Ustawy z 20 kwietnia 2004 r.] W zmienianych przez Projekt przepisach art. 38i ust. 10 Ustawy z 11 marca 2004 r. oraz art. 48a ust. 7 Ustawy z 20 kwietnia 2004 r., zawierających upoważnienie dla ministra właściwego do spraw rynków rolnych do wydania rozporządzenia określającego m. in. szczegółowe warunki uznania organizacji producentów i zatwierdzenia jej planu biznesowego, należałoby uzupełnić wytyczne dotyczące treści mającego być wydawanym na tych podstawach rozporządzenia, dodając tam wymóg „demokratycznej kontroli tych organizacji i zrzeszeń i podejmowanych przez nie decyzji”.
De lege lata przepisy art. 38i ust. 3 Ustawy z 11 marca 2004 r. oraz art. 48a ust. 7 Ustawy z 20 kwietnia 2004 r. zawierają upoważnienie dla ministra właściwego do spraw rynków rolnych do wydania rozporządzenia określającego różne szczegółowe wymogi dotyczące organizacji producentów, zrzeszeń organizacji producentów oraz organizacji międzybranżowych. Oba te przepisy zawierają również pewne ogólne wytyczne dotyczące treści tych rozporządzeń, stanowiąc w tym zakresie co następuje: „mając na względzie zapewnienie prawidłowego funkcjonowania organizacji i zrzeszeń oraz spełnienie wymagań określonych w przepisach Unii Europejskiej dotyczących uznawania organizacji producentów, zrzeszeń organizacji producentów oraz organizacji międzybranżowych” (art. 38i ust. 3 Ustawy z 11 marca 2004 r.) oraz „mając na względzie prawidłowe funkcjonowanie organizacji i zrzeszeń oraz spełnienie wymagań określonych w przepisach Unii Europejskiej dotyczących uznawania organizacji producentów, zrzeszeń organizacji producentów oraz organizacji międzybranżowych” (art. 48a ust. 7 in fine Ustawy z 20 kwietnia 2004 r.).
Projekt zmienia treść obu przepisów upoważniających do wydania odnośnych rozporządzeń (w przypadku Ustawy z 11 marca 2004 r. Projekt zmienia również numerację odnośnego przepisu upoważniającego), w drobnym zakresie modyfikując również treść wytycznych do wydania rozporządzenia, ale w dalszym ciągu jest w tych przepisach upoważniających dość ogólnie mowa o obowiązku właściwego ministra kierowania się względem na „zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tych organizacji i zrzeszeń oraz spełnienie wymagań określonych w przepisach Unii Europejskiej oraz ustawy, dotyczących uznawania organizacji producentów i zatwierdzania jej planu biznesowego oraz uznawania zrzeszenia organizacji producentów i organizacji międzybranżowej” (art. 38i ust. 10 Ustawy z 11 marca 2004 r.) oraz „mając na względzie prawidłowe funkcjonowanie tych organizacji i zrzeszeń oraz spełnienie wymagań określonych w przepisach Unii Europejskiej oraz ustawy, dotyczących uznawania organizacji producentów i zatwierdzania jej planu biznesowego oraz uznawania zrzeszenia organizacji producentów i organizacji międzybranżowej” (art. 48a ust. 7 in fine Ustawy z 20 kwietnia 2004 r.).
Tymczasem występujące w obu wytycznych, zgodnie z brzmieniem Projektu, sformułowania mówiące o „prawidłowym funkcjonowaniu” odnośnych organizacji i zrzeszeń można by de lege ferenda skonkretyzować poprzez przesądzenie, iż to prawidłowe funkcjonowanie ma polegać w szczególności na zapewnieniu „demokratycznej kontroli tych organizacji i zrzeszeń i podejmowanych przez nie decyzji”. O pożądanym wymogu tej demokratycznej kontroli jest explicite mowa w uzasadnieniu Projektu, gdzie stwierdza się w tym kontekście, iż „Przedstawiona propozycja określenia w drodze rozporządzenia maksymalnego odsetka głosów oraz udziałów lub akcji jakie mogą posiadać członkowie, udziałowcy lub akcjonariusze organizacji producentów w tej organizacji ma na celu wykluczenie możliwości zaburzenia demokratycznego rozkładu posiadanych głosów oraz udziałów lub akcji oraz uniknięcie sytuacji nadużywania władzy przez jednego lub kilku członków organizacji producentów w zakresie zarządzania jej działalnością i funkcjonowaniem, a także ograniczenie możliwości tworzenia sztucznych warunków do uzyskania statusu organizacji producentów”[19]. Wydaje się, że te bardzo trafne spostrzeżenia i sformułowania zamieszczone w tym względzie w uzasadnieniu Projektu należałoby, choćby częściowo, przetransponować bezpośrednio do projektowanych przepisów art. 38i ust. 10 Ustawy z 11 marca 2004 r. oraz art. 48a ust. 7 Ustawy z 20 kwietnia 2004 r., rozbudowując w ten sposób wytyczne dotyczące treści rozporządzeń mających zostać wydanymi na podstawie powołanych przepisów obu ustaw.
Rada Legislacyjna proponuje zatem, aby odnośne wytyczne dotyczące treści rozporządzeń, o których jest mowa w projektowanych art. 38i ust. 10 Ustawy z 11 marca 2004 r. oraz art. 48a ust. 7 Ustawy z 20 kwietnia 2004 r., brzmiały następująco: „mając na względzie zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tych organizacji i zrzeszeń, w tym konieczność demokratycznej kontroli tych organizacji i zrzeszeń oraz podejmowanych przez nie decyzji, oraz spełnienie wymagań określonych w przepisach Unii Europejskiej oraz ustawy, dotyczących uznawania organizacji producentów i zatwierdzania jej planu biznesowego oraz uznawania zrzeszenia organizacji producentów i organizacji międzybranżowej”.
7. [Brak rozstrzygnięcia w przepisach przejściowych o reżimie intertemporalnym właściwym dla postępowania w sprawie cofnięcia uznania grupie lub organizacji lub zrzeszeniu] Przepisy przejściowe Projektu mają charakter niekompletny (niepełny), ponieważ nie obejmują swoim zakresem zastosowania i normowania postępowań w sprawie cofnięcia uznania grupie producentów rolnych lub organizacji producentów rolnych lub zrzeszeniu organizacji producentów rolnych lub organizacji międzybranżowej, wszczętych i niezakończonych decyzją ostateczną przed dniem wejścia w życie ustawy (obecnie Projektu).
W tym kontekście należy przypomnieć, że de lege lata przepisy Ustawy z 15 września 2000 r., Ustawy z 11 marca 2004 r. oraz Ustawy z 20 kwietnia 2004 r. zawierają przepisy regulujące cofanie uznania odnośnej grupie producentów rolnych lub organizacji producentów rolnych lub zrzeszeniu organizacji producentów rolnych lub organizacji międzybranżowej. I tak, art. 11 ust. 1 Ustawy z 15 września 2000 r. stanowi, że dyrektor oddziału regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wydaje decyzję o cofnięciu grupie producentów rolnych uznania i skreśleniu jej z rejestru grup w przypadku gdy grupa: 1) przestaje spełniać warunki uznania określone w art. 3 albo art. 3a lub w przepisach wydanych na podstawie art. 6 lub uniemożliwia lub utrudnia przeprowadzenie kontroli, o których mowa w art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3, 2) pomimo wezwania, o którym mowa w art. 9 ust. 5 lub art. 13 ust. 2, nie wypełnia obowiązku określonego w art. 9 ust. 4 lub art. 13 ust. 1. Analogiczny przepis znajduje się w art. 38j ust. 3 Ustawy z 11 marca 2004 r., stanowiącym, że dyrektor oddziału regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa cofa, w drodze decyzji, uznanie: 1) organizacji producentów albo zrzeszenia organizacji producentów, jeżeli pomimo wezwania, o którym mowa w ust. 1, organizacja ta albo zrzeszenie to, w terminie określonym w tym wezwaniu, nie usunęły stwierdzonych naruszeń; 2) organizacji międzybranżowej, jeżeli pomimo wezwania, o którym mowa w ust. 1, organizacja ta, w terminie określonym w tym wezwaniu, nie usunęła stwierdzonych naruszeń. Wreszcie w Ustawie z 20 kwietnia 2004 r. odnośny przepis upoważniający dyrektora oddziału regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do cofania uznania organizacji producentów albo zrzeszeniu organizacji producentów albo organizacji międzybranżowej, w razie zaistnienia po stronie tych organizacji lub zrzeszeń określonych naruszeń, znajduje się w art. 48e ust. 4 tej ustawy.
Projekt dość istotnie zmienia treściowo wszystkie te przepisy trzech ustaw upoważniające dyrektora oddziału regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do cofania uznania grupie, organizacji lub zrzeszeniu, w tym w szczególności dodając nowe przesłanki wydania decyzji o cofnięciu (zob. art. 11 Ustawy z 15 września 2000 r. w brzmieniu przewidzianym w art. 1 pkt 9 Projektu; art. 38j ust. 3 Ustawy z 11 marca 2004 r. w brzmieniu przewidzianym w art. 2 pkt 5 lit. b) Projektu; art. 48e ust. 4 Ustawy z 20 kwietnia 2004 r. w brzmieniu przewidzianym w art. 3 pkt 5 lit. c) Projektu). Wynika z tego, że po wejściu w życie Projektu nowo wszczynane wówczas postępowania w sprawie cofania uznania grupie producentów rolnych lub organizacji producentów rolnych lub ich zrzeszeniu lub organizacji międzybranżowej będą się toczyły na podstawie nowego (zmienionego) reżimu prawnego. W tym kontekście powstaje wszakże pytanie o właściwy reżim prawny dla tych postępowań administracyjnych w sprawie cofania uznania grupie producentów rolnych lub organizacji producentów rolnych lub ich zrzeszeniu lub organizacji międzybranżowej, które zostały wszczęte przed dniem wejścia w życie Projektu i do tego czasu nie zostały zakończone ostateczną decyzją administracyjną.
Przepisy Projektu nie dają wyraźnej odpowiedzi na to pytanie dotyczące wskazanej kwestii intertemporalnej. W przepisach Projektu znajdują się co prawda regulacje przejściowe dotyczące określonych postępowań administracyjnych, ale dotyczą one jedynie postępowań administracyjnych w sprawie uznania grupy, organizacji lub zrzeszenia, zatwierdzenia zmian ich planu biznesowego oraz stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie stwierdzenia spełniania przez grupę producentów rolnych określonych warunków przewidzianych w Ustawie z 15 września 2000 r. lub w przepisach wydanych na jej podstawie (zob. art. 6 Projektu). Natomiast brak jest regulacji intertemporalnej dotyczącej postępowań administracyjnych w sprawie cofania uznania grupie producentów rolnych lub organizacji producentów rolnych lub ich zrzeszeniu lub organizacji międzybranżowej, wszczętych i niezakończonych decyzją ostateczną do dnia wejścia w życie Projektu (przyszłej ustawy).
Tymczasem nie ulega wątpliwości, że przepisy przejściowe zawarte w każdej ustawie zmieniającej relewantny stan prawny, w tym zwłaszcza w ustawie przewidującej zmiany w zakresie reżimu prawnego (materialnego i proceduralnego) właściwego dla postępowań administracyjnych w pewnych kategoriach spraw, powinny mieć w swoim założeniu charakter kompletny (zupełny), w tym sensie, że powinny one zawierać regulacje intertemporalne miarodajne dla wszelkich możliwych sytuacji, w tym sytuacji procesowych, oraz dla wszystkich kategorii podmiotów dotkniętych nowymi przepisami[20]. W takim układzie jest oczywiste, że de lege ferenda Projekt powinien zawierać regulacje przejściowe dla postępowań administracyjnych w sprawie cofania uznania producentów rolnych lub organizacji producentów rolnych lub ich zrzeszeniu lub organizacji międzybranżowej, wszczętych i niezakończonych decyzją ostateczną do dnia wejścia w życie Projektu (przyszłej ustawy).
Biorąc powyższe pod uwagę Rada Legislacyjna postuluje wprowadzenie do Projektu przepisu przejściowego (jako nowego art. 6 ust. 6 Projektu) w następującym brzmieniu: „Do postępowań w sprawie cofnięcia uznania grupie producentów rolnych prowadzonych na podstawie ustawy zmienianej w art. 1, postępowań w sprawie cofnięcia uznania organizacji producentów albo zrzeszeniu organizacji producentów albo organizacji międzybranżowej prowadzonych na podstawie ustawy zmienianej w art. 2 oraz postępowań w sprawie cofnięcia uznania organizacji producentów albo zrzeszeniu organizacji producentów albo organizacji międzybranżowej prowadzonych na podstawie ustawy zmienianej w art. 3, wszczętych i niezakończonych decyzją ostateczną przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w, odpowiednio, art. 1, 2 lub 3, w brzmieniu dotychczasowym.”.
III. Konkluzja
Rada Legislacyjna pozytywnie opiniuje Projekt, będący aktem potrzebnym społecznie i prezentującym stosunkowo wysoki poziom legislacyjny. W szczególności Rada Legislacyjna zauważa, że Projekt realizuje bardzo słuszny postulat doprecyzowania i uszczegółowienia wielu przepisów Ustawy z 15 września 2000 r., Ustawy z 11 marca 2004 r. i Ustawy z 20 kwietnia 2004 r., tak aby zarówno zrzeszenia rolnicze, jak też organy administracji rządowej mogły działać w warunkach większego bezpieczeństwa prawnego przy realizowaniu działań w zakresie wspierania i finansowania polskiego rolnictwa. W tym względzie Projekt zawiera przepisy słuszne merytorycznie i na ogół poprawne w sensie techniczno-legislacyjnym.
Równocześnie jednak Rada Legislacyjna stwierdza, że w Projekcie występują pewne mankamenty o charakterze techniczno-legislacyjnym (m. in. odnoszące się do tytułu Projektu oraz braku wyczerpujących przepisów przejściowych), a ponadto zdaniem Rady Legislacyjnej w nowelizowanych przez Projekt ustawach występują inne jeszcze niejasne lub z innych względów niewłaściwe przepisy, które niewątpliwe wymagają określonej (niekiedy dość znacznej) korekty treściowej, a mimo tego nie zostały przez twórców Projektu zidentyfikowane jako wymagające obecnie interwencji legislacyjnej. W tym względzie Rada Legislacyjna zachęca autorów Projektu do uważnego przyjrzenia się poczynionym w niniejszej opinii uwagom i rekomendacjom. W przekonaniu Rady Legislacyjnej, po ewentualnym uwzględnieniu uwag zawartych w niniejszej opinii Projekt uzyska jeszcze wyższy poziom merytoryczny oraz techniczno-legislacyjny, choć już w obecnym stanie nadaje się on do dalszych stadiów rządowego procesu prawodawczego.
Na podstawie projektu opinii przygotowanego przez prof. dra hab. Marka Szydło Rada Legislacyjna przyjęła niniejszą opinię w trybie obiegowym w dniu 17 czerwca 2021 r.
[1] Projekt w tej wersji jest dostępny na stronie: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12338664/katalog/12723596#12723596. Natomiast pierwotna wersja Projektu przedstawiona publicznie w rządowym procesie legislacyjnym pochodzi z dnia 28 września 2020 r. – zob. na stronie: https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12338664/12723554/12723555/dokument467107.pdf.
[2] Co nastąpiło pismem Wiceprezesa Rządowego Centrum Legislacji z dnia 30 września 2020 r., RCL.DRSS.550.1/2020.
[3] Tekst jedn. Dz. U. z 2018 r. poz. 1026.
[4] Zob. uzasadnienie Projektu, s. 1.
[5] Tekst jedn. Dz. U. z 2018 r. poz. 945, ze zm.
[6] Tekst jedn. Dz. U. z 2019 r. poz. 1430.
[7] Chodzi o: (1) ustawę z dnia 20 lutego 2015 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r. poz. 182) oraz (2) ustawę z dnia 11 września 2015 r. o zmianie ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw oraz ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (Dz. U. z 2015 r. poz. 1888).
[8] Zasady techniki prawodawczej stanowią załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”, tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 283.
[9] Powołany przepis stanowi, że „Ustawa zmieniająca może zawierać jedynie przepisy uchylające, przepisy zastępujące lub przepisy uzupełniające przepisy ustawy zmienianej, a w razie potrzeby – także przepisy epizodyczne, przejściowe i dostosowujące, konieczne ze względu na dokonywaną nowelizację.”.
[10] Zob. np. ustawa z dnia 25 lutego 2021 r. zmieniająca ustawę o zmianie ustawy – Prawo łowieckie oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2021 r. poz. 586.
[11] Tekst jedn. Dz. U. z 2021 r. poz. 735.
[12] Dz. U. z 2020 r. poz. 2320.
[13] Tekst jedn. Dz. U. z 2021 r. poz. 162.
[14] Tego rodzaju wątpliwości powstawały także w przeszłości pod rządami ustaw będących poprzedniczkami obecnej ustawy Prawo przedsiębiorców i zawierających analogiczne wyłączenia ich stosowania do działalności rolniczej jak wyłączenia przewidziane w art. 6 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców – na temat tego rodzaju wątpliwości zob. np. M. Szydło, Swoboda działalności gospodarczej, Warszawa 2005, s. 64 i n.; R. Budzinowski, Status prawny rolnika jako przedsiębiorcy (zagadnienia wybrane), Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2002, z. 3, s. 111 i n.
[15] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, tekst jedn. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740, ze zm.; na gruncie Kodeksu cywilnego, a także niektórych innych ustaw niż generalna ustawa regulująca w Polsce działalność gospodarczą (obecnie: ustawa Prawo przedsiębiorców), w orzecznictwie Sądu Najwyższego uznaje się, że konstytutywną cechą występującego tam pojęcia „działalność gospodarcza” (i w konsekwencji „przedsiębiorca”) nie jest – tak jak w ustawie generalnej, czyli obecnie w ustawie Prawo przedsiębiorców – dążenie do osiągania zysku (zarobkowość), lecz wystarczy w tym względzie dążenie do racjonalnego gospodarowania – zob. szerzej np. M. Szydło, Zakaz łączenia mandatu parlamentarnego. Studium prawne, Warszawa-Poznań 2012, s. 195-197, 204-205.
[16] Władztwo personalne występuje w przypadku tzw. unii (fuzji) personalnych, a więc gdy członkowie zarządu (lub innego organu) jednego podmiotu stanowią jednocześnie większość członków zarządu (lub innego organu) drugiego podmiotu – zob. K. Kohutek, M. Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2008, s. 141.
[17] Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze, tekst jedn. Dz. U. z 2021 r. poz. 648.
[18] Dz. U. z 2018 r. poz. 2073.
[19] Uzasadnienie Projektu, s. 13 i 15.
[20] Zob. np. wyrok TK z dnia 24 października 2000 r. w sprawie SK 7/00, OTK Z. U. 2000, nr 7, poz. 256, pkt III.5 uzasadnienia; wyrok TK z dnia 8 grudnia 2011 r. w sprawie P 31/10, OTK Z. U. 2011, nr 10A, poz. 114, pkt III.5.2 uzasadnienia; postanowienie TK z dnia 8 stycznia 2013 r. w sprawie P 48/11, OTK Z. U. 2013, nr 1A, poz. 8, pkt II.2 uzasadnienia.