Rada Legislacyjna

  Rada Legislacyjna                                                                                                2021-09-24

            przy

  Prezesie Rady Ministrów

          RL-033-19/21

(Minister Obrony Narodowej)

Opinia

o projekcie ustawy o zmianie ustawy o języku polskim

 

 

I. Uwagi ogólne

 

1. [Przedmiot niniejszej opinii] Przedmiotem niniejszej opinii jest projekt ustawy o zmianie ustawy o języku polskim (dalej: „Projekt”), w wersji z dnia 20 maja 2021 r.[1], przygotowany przez Ministra Obrony Narodowej oraz przedstawiony Radzie Legislacyjnej do zaopiniowania przez Prezesa Rządowego Centrum Legislacji[2].

2. [Cele oraz treść Projektu] Zasadniczymi celami Projektu są uproszczenie i zmniejszenie kosztów związanych z nabywaniem przez podmioty publiczne sprzętu wojskowego oraz zwiększenie funkcjonalności i bezpieczeństwa tego nabywanego sprzętu dla jego nabywców i użytkowników. Realizacja tych celów przez Projekt ma nastąpić poprzez znowelizowanie ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim[3] i dodanie tam przepisu, który podmioty podlegające tej ustawie uwalnia od obowiązków dotyczących wymagania sporządzania dokumentacji w języku polskim w odniesieniu do „dokumentacji technicznej lub jej części dotyczącej sprzętu wojskowego, sporządzonej w języku powszechnie używanym w handlu międzynarodowym, w przypadku gdy zamawiający udzielający zamówienia lub jej nabywca tak postanowi, o ile przepisy ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019, z późn. zm.) nie stanowią inaczej.” (projektowany art. 11 pkt 8 ustawy o języku polskim w brzmieniu przewidzianym w Projekcie).

W celu zarysowania w tym miejscu stosownego kontekstu normatywnego trzeba przypomnieć, że przepis art. 4 ustawy o języku polskim stanowi, iż język polski jest językiem urzędowym wymienionych tam podmiotów publicznych i innych podmiotów realizujących zadania publiczne, zaś przepisy art. 5 powołanej ustawy stanowią, że podmioty te dokonują wszelkich czynności urzędowych w języku polskim, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej (art. 5 ust. 1 ustawy o języku polskim) oraz że w języku polskim należy też składać tym podmiotom wszelkie kierowane do nich oświadczenia woli, podania i inne pisma (art. 5 ust. 2 ustawy o języku polskim). Przepisy art. 6-10 ustawy o języku polskim określają zaś inne obowiązki związane z używaniem w obrocie prawnym języka polskiego. Z kolei przepisy art. 11 ustawy o języku polskim wymieniają w siedmiu punktach przypadki, w których obowiązki określone w art. 5-10 ustawy o języku polskim nie mają zastosowania[4].

Projekt przewiduje dodanie w art. 11 ustawy o języku polskim punktu 8 stanowiącego – przypomnijmy treść tego proponowanego przepisu jeszcze raz – że przepisy art. 5-10 tej ustawy nie dotyczą „dokumentacji technicznej lub jej części dotyczącej sprzętu wojskowego, sporządzonej w języku powszechnie używanym w handlu międzynarodowym, w przypadku gdy zamawiający udzielający zamówienia lub jej nabywca tak postanowi, o ile przepisy ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019, z późn. zm.) nie stanowią inaczej.” (art. 1 Projektu).

Dodatkowo Projekt zawiera dwa przepisy przejściowe (art. 2 i 3 Projektu), a także przepis o wejściu ustawy (obecnie Projektu) w życie (art. 4 Projektu).

3. [Ogólna ocena celowościowa Projektu] Rada Legislacyjna pozytywnie ocenia opiniowany przez nią Projekt. Projekt jest adekwatną merytorycznie odpowiedzią na specyficzne problemy związane z nabywaniem przez nabywców publicznych i użytkowaniem przez nich (oraz przez polskie Siły Zbrojne) sprzętu wojskowego. De lege lata w wielu sytuacjach jest wymagane, aby wykonawca oferujący nabywcom publicznym sprzęt wojskowy lub inny podmiot zajmujący się sprzętem wojskowym (np. projektant, wytwarzający lub gestor uzbrojenia i sprzętu wojskowego) tłumaczył dokumentację dotyczącą tego sprzętu na język polski (zob. np. art. 20 ust. 2 ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych[5], dalej jako: „Pzp”; art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 czerwca 2014 r. o niektórych umowach zawieranych w związku z realizacją zamówień o podstawowym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa[6], dalej jako: „ustawa o umowach offsetowych”; § 5 ust. 1, § 11 ust. 2 i § 12 ust. 1 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego odnoszących się do niektórych specjalistycznych urządzeń ciśnieniowych oraz rodzajów urządzeń, przy których obsłudze wymagane jest posiadanie szczególnych kwalifikacji[7]). Obowiązek takiego tłumaczenia na język polski odnośnej dokumentacji ma oczywiście swoje racjonalne uzasadnienie, ale w pewnych sytuacjach może to być niepotrzebne, niecelowe lub nieefektywne. W niektórych sytuacjach celowe byłoby dozwolenie na to, aby tego rodzaju dokumentacja dotycząca sprzętu wojskowego była sporządzana w języku obcym, a konkretnie w języku powszechnie używanym w handlu międzynarodowym, zwłaszcza gdy zamawiający udzielający zamówienia na taki sprzęt lub jego nabywca tak wyraźnie postanowi. W tym kontekście można wskazać następujące korzyści, jakie to może przynieść: (1) ograniczenie zagrożeń dla prawidłowej eksploatacji sprzętu wojskowego oraz życia i zdrowia personelu poprzez możliwość korzystania z oryginalnej wersji językowej odnośnej dokumentacji technicznej; (2) ograniczenie ryzyka możliwości odmowy certyfikacji sprzętu wojskowego w oparciu o dokumentację, która została przetłumaczona na język polski i gdy mogą powstać wątpliwości co do zgodności tego tłumaczenia z oryginalną wersją językową; (3) wyeliminowanie ryzyka opóźnień we wprowadzaniu do obrotu aktualizacji dokumentacji technicznej, gdzie powodem takiego opóźnienia może być czasochłonny obowiązek tłumaczenia odnośnej dokumentacji; (4) zmniejszenie kosztów dostaw i eksploatacji sprzętu wojskowego poprzez wyeliminowanie kosztów tłumaczeń dokumentacji technicznej, co z kolei ogranicza ryzyko nieracjonalnego wydatkowania środków publicznych; (5) ograniczenie obowiązków wykonawców w ramach realizacji zamówień publicznych dotyczących sprzętu wojskowego; (6) ograniczenie czynności administracyjnych związanych z przygotowywaniem zamówień publicznych i tłumaczeniem dokumentacji technicznej dotyczącej sprzętu wojskowego[8]. Rada Legislacyjna podziela tego rodzaju celowościowe uzasadnienie Projektu.

4. [Problem konstytucyjny] Podzielając merytoryczną i celowościową zasadność Projektu Rada Legislacyjna zauważa wszakże, iż ustawowe dopuszczenie – zwłaszcza w zbyt ekscesywnym zakresie – możliwości wykonywania określonych zadań publicznych przez Siły Zbrojne i podmioty je nadzorujące w oparciu o dokumentację dotyczącą sprzętu wojskowego sporządzoną w języku innym niż polski może rodzić pewne wątpliwości natury konstytucyjnej. Mianowicie, art. 27 Konstytucji RP stanowi, że „W Rzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym jest język polski. Przepis ten nie narusza praw mniejszości narodowych wynikających z ratyfikowanych umów międzynarodowych.”. Powołany przepis Konstytucji RP wymaga zatem urzędowania w Rzeczypospolitej Polskiej w języku polskim, przy możliwości stosowania wyjątku w tym względzie jedynie w odniesieniu do mniejszości narodowych w zakresie wynikającym z ratyfikowanych umów międzynarodowych. Interpretując występujące w tym przepisie pojęcie „urzędowania” Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że „Pod pojęciem „urzędowania” jako istotnym dla określenia zakresu podmiotowego i przedmiotowego obowiązku posługiwania się językiem urzędowym należy rozumieć wszelkie czynności i inne akty posługiwania się językiem w komunikowaniu się z innymi podmiotami dokonywane przede wszystkim przez organy władzy publicznej oraz niektóre inne podmioty, które wykonują zadania o charakterze władczym (publicznoprawne). Chodzi przede wszystkim o zadania wskazanych organów związane z realizacją wyznaczonych ustawą kompetencji. Szeroko ujmując, wypada odwołać się do wspomnianej uchwały TK W. 7/96, i wskazać, że urzędowanie odnosi się do wykonywania zadań o charakterze publicznym, „przez które rozumieć należy zadania dotyczące społeczeństwa (lub społeczności lokalnej), służące realizacji interesu publicznego (społecznego – w tym także interesu jednostki) i wykonywane przede wszystkim w formach działania właściwych dla podmiotów, którym przysługują kompetencje władcze”. Obowiązek posługiwania się językiem urzędowym dotyczy przede wszystkim tych podmiotów, które realizują zadania publiczne.”[9]. Trybunał Konstytucyjny zauważa ponadto, że wynikający z art. 27 Konstytucji RP obowiązek posługiwania się przy urzędowaniu językiem polskim rozciąga się nie tylko na wspomniane wyżej czynności władcze, ale również na „pewne działania niewładcze” (jak to ujmuje TK: „Z drugiej strony, nie można zapominać o tym, że zakres obowiązku posługiwania się językiem polskim jako urzędowym nie może być ograniczony wyłącznie do sfery działań o charakterze władczym. Również bowiem w przypadku pewnych działań niewładczych zasadny jest wniosek o konieczności rozciągnięcia na nie wskazanego obowiązku (por. uchwałę o sygn. W. 7/96 i cyt. tam orzecznictwo).”[10]). Także w doktrynie wypowiedziano pogląd, iż w świetle art. 27 Konstytucji RP władze publiczne w sferze dominium powinny się posługiwać językiem polskim, gdyż działalność władzy publicznej w tej sferze nie jest objęta prywatnoprawną autonomią[11].

W związku z treścią opiniowanego Projektu powstaje zatem pewien problem konstytucyjny. Wypada przy tym zauważyć, że obowiązujące w Polsce ustawodawstwo już od wielu lat dopuszcza w pewnym zakresie posługiwanie się w relacjach jednostek z władzami publicznymi dokumentami lub pismami sporządzanymi w języku obcym (zob. np. art. 20 ust. 3 Pzp, a poprzednio art. 9 ust. 3 i 4 nieobowiązującej już ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych[12]; art. 162a ust. 8, art. 205a ust. 11 i art. 205b ust. 4 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze[13]). Obowiązek państw członkowskich Unii Europejskiej dozwolenia na posługiwanie się w tych państwach językiem innym niż język urzędowy danego państwa przy załatwianiu określonych spraw urzędowych wynika również w pewnym zakresie z prawa UE[14].

Można ostrożnie przyjąć, że pewne niewielkie i dyktowane względami praktycznymi wyjątki od obowiązku przewidzianego w art. 27 Konstytucji RP są konstytucyjnie dopuszczalne, na co zdaje się wskazywać sam TK stwierdzając, że obowiązek z art. 27 Konstytucji RP dotyczy – oprócz działań władczych – również „pewnych działań niewładczych” organów władzy publicznej[15]. Skoro więc zdaniem TK omawiany obowiązek konstytucyjny dotyczy (jedynie) „pewnych” działań niewładczych, to znaczy, że nie wszystkich spośród nich. Tym samym TK wykazuje gotowość do przejawienia pewnej (niezbędnej) elastyczności w określaniu zakresu tego obowiązku. Także doktryna prawa, po analizie miarodajnego w tym zakresie orzecznictwa sądowoadministracyjnego, stwierdza, iż „w orzecznictwie dostrzega się […] specyfikę sytuacji, gdy względy racjonalności przemawiają za odstąpieniem od rygorystycznego rozumienia nakazu urzędowania w języku polskim (gdy określony typ dokumentu, np. faktura, dokument przewozowy, jest powszechnie stosowany w handlu międzynarodowym, zawiera zunifikowane rubryki, powszechnie zrozumiałe, a tłumaczenie go byłoby nadmiernym formalizmem)”[16].

Przyjmując taką właśnie optykę można ostrożnie stwierdzić, że zakres odstępstwa od urzędowania w języku polskim przewidziany w art. 1 Projektu – czyli w przepisie dopuszczającym w pewnych przypadkach posługiwanie się w procedurach zakupowych sprzętu wojskowego dokumentacją dotyczącą tego sprzętu sporządzoną w języku powszechnie używanym w handlu międzynarodowym – nie ma takiego charakteru, który by pozostawał w sprzeczności z art. 27 Konstytucji RP. Uzasadnieniem dla takiej konkluzji są przede wszystkim bardzo ważne cele, którym ma służyć wyjątek od obowiązku posługiwania się językiem polskim przewidziany w art. 1 Projektu, a którymi to celami są w szczególności wyeliminowanie ryzyka nieprawidłowego użytkowania sprzętu wojskowego (wskutek ewentualnych błędów lub nieścisłościach w tłumaczeniach) oraz ułatwienie współpracy wojskowej z sojuszniczymi Siłami Zbrojnymi (zwłaszcza z naszymi partnerami w ramach Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego) w ramach działań wojskowych wykorzystujących wchodzący w grę sprzęt wojskowy. Te ważne względy praktyczne, ściśle związane z interesami bezpieczeństwa militarnego Polski, są w stanie w tym przypadku przeważyć konstytucyjną wartość w postaci ochrony języka polskiego, przy uwzględnieniu przy tym niewielkiego zakresowo rozmiaru odstępstwa przewidzianego w art. 1 Projektu. Ten niewielki rozmiar odstępstwa wynika w szczególności z dwóch względów. Po pierwsze, odstępstwo to nie będzie automatyczne, lecz będzie zależało każdorazowo od decyzji zamawiającego lub nabywcy. Po drugie, odstępstwo to nie będzie dotyczyło całego postępowania zamówieniowego lub zakupowego, lecz jedynie „dokumentacji technicznej lub jej części dotyczącej sprzętu wojskowego”. Tym samym projektowana regulacja z art. 1 Projektu jest, w przekonaniu Rady Legislacyjnej, uzasadniona aksjologicznie i proporcjonalna, a tym samym nie jest obarczona niekonstytucyjnością. Jest to konkluzja będąca wynikiem ważenia zasad konstytucyjnych, a norma z art. 27 Konstytucji RP należy właśnie do tego rodzaju zasad.

Zdaniem Rady Legislacyjnej, obecna treść art. 27 Konstytucji RP jest optymalna z punktu widzenia ochrony języka polskiego oraz ewentualnego punktowego uwzględniania innych ważnych (kolidujących) wartości, tak jak to ma miejsce w przypadku Projektu.

Generalnie oceniając pozytywnie Projekt jako taki Rada Legislacyjna zauważa, że zawiera on jednak pewne niedoskonałości techniczno-legislacyjne, konstrukcyjne lub systemowo-prawne. Dostrzegając je, Rada Legislacyjna postuluje wprowadzenie do Projektu (a częściowo do jego uzasadnienia) stosownych omówionych niżej modyfikacji.

 

II. Szczegółowe zastrzeżenia względem Projektu i propozycje de lege ferenda

 

1. [Brak legalnej definicji „sprzętu wojskowego”] Ani ustawa o języku polskim, ani też nowelizujący ją Projekt nie zawierają niestety legalnej definicji pojęcia „sprzętu wojskowego”, które to pojęcie występuje w projektowanym art. 11 ust. 8 ustawy o języku polskim (art. 1 Projektu). Ponieważ ustawa o języku polskim nie zawiera takiej legalnej definicji, to w związku z tym mogą się pojawiać wątpliwości interpretacyjne (również na styku z innymi regulacjami prawnymi, a więc w układzie zewnętrzno-systemowym) dotyczące tego, jak należy to pojęcie rozumieć. Zamieszczenie w Projekcie (i w efekcie w ustawie o języku polskim) takiej legalnej definicji wskazanego pojęcia byłoby zatem ze wszech miar zasadne. W tym względzie można by w projektowanym art. 11 pkt 8 ustawy o języku polskim odwołać się do legalnej definicji „sprzętu wojskowego” zawartej w art. 7 pkt 22 Pzp[17] (co nie będzie bynajmniej równoznaczne z tym, że ta projektowana regulacja z art. 11 pkt 8 ustawy o języku polskim będzie dotyczyła tylko i wyłącznie stosunków regulowanych przez Pzp – chodzi tu jedynie o wykorzystanie zastanego pojęcia zdefiniowanego normatywnie w Pzp). Być może warto byłoby też w samym Projekcie jednoznacznie przesądzić, że pojęcie „sprzętu wojskowego” na potrzeby regulowane przez ustawę o języku polskim obejmuje wszelkie jego (tzn. tego sprzętu) części, komponenty, podzespoły i oprogramowanie, gdyż z legalnej definicji z art. 7 pkt 22 Pzp nie wynika to niestety expressis verbis.

2. [Niesamoistność normatywna projektowanego art. 11 pkt 8 ustawy o języku polskim i konieczność stosowania w określonym zakresie przepisów Pzp] Zawarte w projektowanym art. 11 pkt 8 in fine ustawy o języku polskim zastrzeżenie: „o ile przepisy ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019, z późn. zm.) nie stanowią inaczej” sprawia, że dla prawnej dopuszczalności stosowania w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego dokumentacji dotyczącej sprzętu wojskowego sporządzonej w języku obcym (tzn. w jednym z języków powszechnie używanych w handlu międzynarodowym lub języku kraju, w którym zamówienie jest udzielane) konieczne będzie działanie zamawiającego na podstawie art. 20 ust. 3 lub 4 Pzp i nie będzie tu wystarczający sam tylko (eo ipso) projektowany art. 11 pkt 8 (in principio) ustawy o języku polskim. Wbrew zatem temu co pisze się w uzasadnieniu do Projektu („projektowana regulacja odnosi się do zamówień udzielanych na podstawie ustawy prawo zamówień publicznych, ale także do zamówień wyłączonych z jej stosowania (np. art. 12 ustawy prawo zamówień publicznych), do których regulacja art. 20 ust. 2 i 3 nie znajduje zastosowania” – s. 3 uzasadnienia Projektu [podkreślenie RL – przyp.]), projektowana regulacja wcale nie będzie miała samoistnego znaczenia dla stosunków regulowanych przez Pzp dotyczących postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, którego przedmiotem jest nabycie sprzętu wojskowego, gdyż ta projektowana regulacja ustawy o języku polskim nakazuje w omawianym zakresie (tzn. w zakresie odnoszącym się do języka sporządzenia dokumentacji technicznej dotyczącej sprzętu wojskowego) respektować odmienności unormowane w Pzp, a taka podstawowa treściowa odmienność zawarta w Pzp wynika z art. 20 ust. 2 Pzp, stanowiącego, że „Postępowanie o udzielenie zamówienia prowadzi się w języku polskim.”, z wyjątkami dopuszczonymi przez art. 20 ust. 3 i 4 Pzp[18]. A zatem i tak w zakresie stosunków regulowanych przez Pzp, a konkretnie w przypadku prowadzonego na podstawie ustawy Pzp postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, w szczególności w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa w rozumieniu art. 7 pkt 36 ustawy Pzp, zamawiający chcący dopuścić to, aby dokumentacja dotycząca sprzętu wojskowego mogła być sporządzona w języku obcym, będzie musiał wyraźnie powołać się na – zawierający wyjątek od reguły z art. 20 ust. 2 Pzp – przepis art. 20 ust. 3 lub 4 Pzp i będzie musiał działać na podstawie tych właśnie (wyjątkowych) przepisów, a nie na podstawie samego projektowanego art. 11 pkt 8 in principio ustawy o języku polskim. Tak więc dla osiągnięcia stanu rzeczy przewidzianego w projektowanym przepisie art. 11 pkt 8 in principio ustawy o języku polskim (oraz przewidzianego w art. 20 ust. 3 lub 4 Pzp) całkowicie niewystarczający będzie projektowany przepis art. 11 pkt 8 ustawy o języku polskim, skoro ten ostatni przepis wyraźnie dopuszcza (dozwala na) odmienności przewidziane w tym zakresie w ustawie Pzp, zaś takie odmienności wyraźnie wynikają de lege lata z art. 20 ust. 2 Pzp, nakazującego prowadzić postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w języku polskim.

Rada Legislacyjna nie twierdzi w ten sposób, że projektowany przepis art. 11 pkt 8 ustawy o języku polskim jest zbędny. Przeciwnie, przepis ten jest jak najbardziej potrzebny, ale nie powinno się w uzasadnieniu Projektu pisać w sposób ogólnikowy (i bez żadnych dodatkowych wyjaśnień), że „projektowana regulacja odnosi się do zamówień udzielanych na podstawie ustawy prawo zamówień publicznych”, bo akurat w odniesieniu do zamówień udzielanych na podstawie ustawy Prawo zamówień publicznych dla osiągnięcia stanu rzeczy przewidzianego w projektowanym art. 11 pkt 8 in principio ustawy o języku polskim – czyli dla dopuszczenia możliwości przedłożenia zamawiającemu przez wykonawcę dokumentacji technicznej dotyczącej sprzętu wojskowego sporządzonej w języku obcym – praktyczne znaczenie nadal będzie miał przepis art. 20 ust. 3 lub 4 Pzp, a nie projektowany art. 11 pkt 8 in principio ustawy o języku polskim.

Być może zresztą warto byłoby zrezygnować z przewidzianego obecnie w projektowanym art. 11 pkt 8 ustawy o języku polskim zastrzeżenia dopuszczającego odmienną regulację w Pzp. Za taką rezygnacją może przemawiać zasadność nadania temu przepisowi samodzielności (samoistności), a także pewne dalsze względy pragmatyczne, o których jest mowa niżej w kolejnym podpunkcie niniejszej opinii. Taka rezygnacja ze wzmiankowanego zastrzeżenia nie spowoduje przy tym nadania wyjątkowi przewidzianemu w projektowanym przepisie zbyt szerokiego zakresu, gdyż i tak każdorazowo o odstępstwie od obowiązku sporządzenia dokumentacji w języku polskim będzie decydował zamawiający lub nabywca, a więc nie będzie to odstępstwo automatyczne.

3. [Konieczność ponownego przemyślenia zasadności zastrzeżenia zawartego w projektowanym art. 11 pkt 8 in fine ustawy o języku polskim] Należy raz jeszcze przemyśleć zasadność zamieszczenia w projektowanym art. 11 pkt 8 ustawy o języku polskim zastrzeżenia in fine o treści: „o ile przepisy ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019, z późn. zm.) nie stanowią inaczej”. Co bowiem istotne, konsekwencją tego zastrzeżenia zawartego w projektowanym art. 11 pkt 8 in fine ustawy o języku polskim będzie to, że na potrzeby ewentualnego postępowania odwoławczego w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, którego przedmiotem będzie nabycie sprzętu wojskowego, będzie bezwzględnie wymagane przedłożenie dokumentacji technicznej dotyczącej tego sprzętu sporządzonej w języku polskim. Wynika to z przepisów art. 506 ust. 1 i 2 Pzp mających charakter ius cogens i nieprzewidujących w zakresie ich regulacji żadnych wyjątków. Mianowicie, art. 506 ust. 1 Pzp stanowi, że „Postępowanie odwoławcze jest prowadzone w języku polskim”, zaś art. 506 ust. 2 Pzp stanowi, że „Wszystkie dokumenty przedstawia się w języku polskim, a jeżeli zostały sporządzone w języku obcym, strona oraz uczestnik postępowania odwoławczego, który się na nie powołuje, przedstawia ich tłumaczenie na język polski. W uzasadnionych przypadkach Izba może żądać przedstawienia tłumaczenia dokumentu na język polski poświadczonego przez tłumacza przysięgłego.”. W istocie zatem na potrzeby postępowania odwoławczego w postępowaniu zamówieniowym dotyczącym sprzętu wojskowego wykonawca i tak będzie musiał przedłożyć dokumentację techniczną dotyczącą sprzętu wojskowego w języku polskim, zaś chcąc się prewencyjnie zabezpieczyć na wypadek wszczęcia takiego postępowania odwoławczego – i nie chcąc sporządzać tego tłumaczenia na język polski w bardzo krótkim terminie kilku dni przewidzianych na złożenie środka odwoławczego (zob. art. 515 Pzp), co przecież może być wręcz czasami niewykonalne – wykonawca często i tak będzie tłumaczyć tę dokumentację na język polski jeszcze przed jej złożeniem w pierwotnym postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, co z kolei istotnie zmniejszy praktyczny sens regulacji przewidzianej w projektowanym art. 11 pkt 8 ustawy o języku polskim.

4. [Konieczność zamieszczenia w Projekcie dodatkowych przepisów przejściowych] W Projekcie bezwzględnie konieczne jest zamieszczenie – obecnie tam  niewystępujących – przepisów przejściowych dotyczących prowadzonych postępowań i zawartych umów na innych podstawach niż Pzp. W obecnym brzmieniu przepisy przejściowe z art. 2 i 3 Projektu dotyczą tylko postępowań i umów regulowanych przez Pzp, co jasno wynika z zamieszczonych tam odesłań oraz zamieszczonych sformułowań odwołujących się do terminologii z Pzp („Do postępowań o udzielenie zamówienia publicznego w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa w rozumieniu art. 7 pkt 36 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych […] stosuje się […]” – art. 2 Projektu; „Do umów oraz umów ramowych w sprawie zamówień publicznych w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa w rozumieniu art. 7 pkt 36 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych […] stosuje się […]” – art. 3 Projektu). Literalne brzmienie art. 2 i 3 Projektu oznacza zatem, że przepisy przejściowe z art. 2 i 3 Projektu dotyczą tylko, odpowiednio, prowadzonych postępowań i zawartych umów na podstawie ustawy Pzp. Natomiast w przepisach przejściowych Projektu w ogóle nie uregulowano kwestii intertemporalnych dotyczących prowadzonych postępowań i zawieranych umów (dotyczących nabycia sprzętu wojskowego) na innych podstawach prawnych niż Pzp, w tym w szczególności na podstawie ustawy z dnia 26 czerwca 2014 r. o umowach offsetowych. Twórcy Projektu mają zresztą – najzupełniej słusznie – pełną świadomość tego, że projektowany przepis art. 11 pkt 8 ustawy o języku polskim będzie stosowany do nabywania sprzętu wojskowego i związanej z tym dokumentacji technicznej również na innych podstawach prawnych niż Pzp (jak bowiem piszą oni w uzasadnieniu Projektu: „Regulacja ma bowiem uwzględnić cały łańcuch dostawców i usługodawców, jak również różnorodność procesów związanych ze sprzętem wojskowym, w tym uwzględnienie nabywania dokumentacji technicznej np.: na podstawie ustawy z dnia 26 czerwca 2014 r. o niektórych umowach zawieranych w związku z realizacją zamówień o podstawowym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1379 z późn. zm.). W związku z tym, nie tylko w przypadku nabycia w ramach zamówienia publicznego, ale także w przypadku tzw. postępowań offsetowych, możliwe będzie nabycie dokumentacji technicznej dotyczącej sprzętu wojskowego sporządzonej, zgodnie z decyzją nabywcy, w jednym z możliwych języków wskazanych w dodawanym przepisie.” – s. 3 uzasadnienia Projektu). W związku z powyższym tym bardziej zasadne jest zamieszczenie w Projekcie przepisów przejściowych dotyczących dopuszczalności albo niedopuszczalności stosowania przez nabywcę sprzętu wojskowego (i przedkładania mu) dotyczącej tego sprzętu dokumentacji technicznej w języku obcym w przypadku postępowań zakupowych prowadzonych na innej podstawie niż Pzp i wszczętych przed wejściem w życie Projektu (i do tego momentu niezakończonych), a także w przypadku umów nabycia przewidzianych w innych ustawach niż Pzp i zawartych przed dniem wejścia w życie Projektu. Rada Legislacyjna przypomina, że przepisy przejściowe muszą mieć zawsze charakter kompletny i przewidywać wszelkie sytuacje, w których mogą wystąpić problemy na styku stosowania dawnych i nowych przepisów.

Dlatego też Rada Legislacyjna proponuje przeredagowanie treści przepisów przejściowych z art. 2 i 3 Projektu oraz nadanie im następującej treści: (1) „Do postępowań o udzielenie zamówienia publicznego w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa w rozumieniu art. 7 pkt 36 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019, z późn. zm.) oraz do innych postępowań dotyczących nabywania sprzętu wojskowego przez podmioty, o których mowa w art. 4 ustawy zmienianej w art. 1, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, chyba, że ich zastosowanie narusza przepisy odrębne.” (postulowany art. 2 Projektu); (2) „Do umów oraz umów ramowych w sprawie zamówień publicznych w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa w rozumieniu art. 7 pkt 36 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych, a także do innych umów nabycia sprzętu wojskowego przez podmioty, o których mowa w art. 4 ustawy zmienianej w art. 1, zawartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, chyba, że ich zastosowanie narusza przepisy odrębne.” (postulowany art. 3 Projektu).

Należy tu przy tym wyjaśnić, że w art. 4 ustawy o języku polskim (czyli w art. 4 ustawy zmienianej w art. 1 Projektu) jest mowa o podmiotach (publicznych lub wykonujących zadania publiczne), dla których język polski jest językiem urzędowym.

5. [Zbędność przepisu przejściowego z art. 2 Projektu w zakresie dotyczącym postępowań prowadzonych na podstawie ustawy Pzp] Dla osiągnięcia stanu rzeczy określonego w przepisie przejściowym z art. 2 Projektu ten przepis przejściowy (ale tylko w zakresie dotyczącym postępowań o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonych na podstawie Pzp) nie jest nawet normatywnie (legislacyjnie) konieczny, ponieważ przewidziany tam normatywnie stan rzeczy (polegający na dopuszczeniu przez zamawiającego w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego dokumentacji dotyczącej sprzętu wojskowego sporządzonej w języku obcym, i to nawet w przypadku postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie Projektu) można już de lege lata osiągnąć na podstawie art. 20 ust. 3 Pzp. Z drugiej strony trzeba pamiętać, że jeżeli przepis przejściowy z art. 2 Projektu będzie przewidywał występujące tam obecnie zastrzeżenie o treści: „chyba, że ich zastosowanie [tzn. zastosowanie przepisów projektowanego art. 11 pkt 8 ustawy o języku polskim w brzmieniu przewidzianym w Projekcie – przyp. RL] narusza przepisy odrębne”, to wówczas stosowanie tego przepisu przejściowego będzie wykluczone w odniesieniu do ofert offsetowych w rozumieniu ustawy z dnia 26 czerwca 2014 r. o umowach offsetowych, o ile złożenie oferty offsetowej nastąpi w postępowaniu wszczętym przed dniem wejścia w życie Projektu (i do tego momentu niezakończonym), i o ile zostanie przyjęte zaproponowane wyżej przez Radę Legislacyjną rozszerzenie zakresu zastosowania art. 2 Projektu także na inne postępowania zakupowe niż te prowadzone na podstawie Pzp (zob. uwagi wyżej w punkcie II.4 niniejszej opinii). Przepis art. art. 12 ust. 1 powołanej ustawy z dnia 26 czerwca 2014 r. o umowach offsetowych wyraźnie bowiem stanowi, że „Ofertę offsetową sporządza się w języku polskim” (elementem tej oferty offsetowej jest lub może być dokumentacja dotycząca sprzętu wojskowego). Wprawdzie stosowanie tego ostatniego przepisu będzie mogło zostać uchylone w indywidualnych przypadkach przez nabywcę sprzętu wojskowego na podstawie projektowanego art. 11 pkt 8 ustawy o języku polskim (w brzmieniu przewidzianym w art. 1 Projektu), ale tylko w odniesieniu do postępowań wszczętych po dniu wejścia Projektu (bo trzeba pamiętać, że zawarte w tym przepisie zastrzeżenie czy też przesłanka negatywna o treści: „o ile przepisy ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019, z późn. zm.) nie stanowią inaczej” dotyczy tylko ustawy Pzp, a nie ustawy o umowach offsetowych lub innych ustaw), natomiast z uwagi na obecne sformułowanie art. 2 Projektu, także w razie uchwalenia jego zmodyfikowanej postaci zaproponowanej wyżej przez Radę Legislacyjną, nie będzie możliwe dopuszczenie oferty offsetowej w języku obcym w przypadku postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie Projektu, bo wyklucza to obecna treść art. 2 Projektu („chyba, że ich zastosowanie narusza przepisy odrębne”). Gdyby zaś twórcy Projektu chcieli mimo wszystko taką możliwość dopuścić (tzn. możliwość złożenia m. in. oferty offsetowej w języku obcym), to powinni oni zrezygnować z występującego obecnie w art. 2 Projektu zastrzeżenia: „chyba, że ich zastosowanie narusza przepisy odrębne”.

Natomiast – w przeciwieństwie do art. 2 Projektu dotyczącego postępowań o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonych na podstawie Pzp, który to przepis nie jest bezwzględnie wymagany, bo wystarczy w tym zakresie obowiązujący przepis art. 20 ust. 3 ustawy Pzp – konieczny jest przepis przejściowy zawarty obecnie w art. 3 Projektu, dotyczący umów i umów ramowych w sprawach zamówień publicznych, gdyż wyjątkowy przepis art. 20 ust. 3 Pzp (umożliwiający zamawiającemu dopuszczenie dokumentów sporządzonych w języku obcym) dotyczy tylko dokumentów składanych w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, zaś w świetle przepisów Pzp pojęcie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego nie obejmuje umowy w sprawie zamówienia publicznego (zob. art. 7 pkt 18 Pzp). Ponieważ zaś art. 20 ust. 2 Pzp nie dotyczy w sensie przedmiotowym umów i umów ramowych w sprawach zamówień publicznych, to tym samym konieczny jest w Projekcie osobny przepis przejściowy dotyczący umów i umów ramowych w sprawach zamówień publicznych, taki jak art. 3 Projektu. Rada Legislacyjna popiera zatem jego zamieszczenie w Projekcie.

 

III. Konkluzje

 

Projekt zawiera ważne i pożądane przepisy mające w swoim założeniu zwiększyć efektywność postępowań zamówieniowych oraz zakupowych dotyczących nabywania sprzętu wojskowego, a także ułatwić eksploatację i certyfikację tego sprzętu w Polsce. W takim układzie Projekt jest przez Radę Legislacyjną oceniany pozytywnie oraz rekomendowany do dalszych prac legislacyjnych. Tej zasadniczo pozytywnej oceny nie zmieniają pewne wątpliwości natury konstytucyjnej (dotyczące zgodności z art. 27 Konstytucji RP), które Rada Legislacyjna rozstrzyga in favorem Projektu, choć jednocześnie zachęca do pewnej debaty publicznej i naukowej w tym zakresie. Ponadto Rada Legislacyjna zwraca uwagę na pewne mankamenty techniczno-legislacyjne i merytoryczne Projektu, dające się wszakże stosunkowo prosto wyeliminować.

 

 

Na podstawie projektu opinii przygotowanego przez prof. dra hab. Marka Szydło Rada Legislacyjna przyjęła na posiedzeniu w dniu 24 września 2021 r.