Rada Legislacyjna

  Rada Legislacyjna                                                                                                2021-01-22

            przy

  Prezesie Rady Ministrów

          RL-033-1/21

(Minister Finansów)

Opinia

o projekcie ustawy o Systemie Informacji Finansowej

 

 

I. UWAGI WSTĘPNE

Niniejsza opinia dotyczy projektu ustawy z dnia 27 listopada 2020 r o Systemie Informacji Finansowej[1]. Projekt tej ustawy został opracowany przez Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej oraz przekazany do zaopiniowania Radzie Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów w piśmie Wiceprezesa Rządowego Centrum Legislacji z dnia 7 grudnia 2020 r. Dokonując oceny projektu należy przede wszystkim podnieść, że proponowane rozwiązania wynikają z obowiązku implementacji prawa unijnego do polskiego porządku prawnego, obejmującego regulacje służące zapobieganiu wykorzystywania systemu finansowego do prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu.

Zagadnienia związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy w prawodawstwie unijnym reguluje głównie dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniająca rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 i uchylająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/60/WE oraz dyrektywę Komisji 2006/70/WE[2]. Przywołana dyrektywa ustanawia ramy prawne dotyczące zapobiegania gromadzeniu środków pieniężnych lub mienia na cele terrorystyczne poprzez nałożenie na państwa członkowskie obowiązku identyfikacji, zrozumienia i ograniczenia ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu.

Implementowana do polskiego porządku prawnego projektowaną ustawą dyrektywa 2015/849 została znowelizowana na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniającej dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE[3]. Jak wskazuje pkt 20 preambuły dyrektywy 2018/843, opóźniony dostęp organów państwowych do informacji o tożsamości posiadaczy rachunków bankowych i płatniczych oraz skrytek depozytowych, zwłaszcza rachunków i skrytek anonimowych, utrudnia wykrywanie transferów środków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i terroryzmowi. Dane umożliwiające identyfikację rachunków bankowych i płatniczych oraz skrytek depozytowych należących do tej samej osoby są rozdrobnione i w związku z tym niedostępne w odpowiednim czasie dla organów państwowych, w tym tzw. jednostek analityki finansowej.  

Prawodawca unijny postuluje zatem ustanowienie we wszystkich państwach członkowskich scentralizowanych automatycznych mechanizmów, takich jak rejestry lub systemy wyszukiwania danych. Wspomniane mechanizmy mają w założeniu pozwolić na uzyskanie w odpowiednim czasie informacji o tożsamości posiadaczy rachunków bankowych i płatniczych oraz skrytek depozytowych, ich posiadaczy będących pełnomocnikami oraz ich beneficjentów rzeczywistych.

Z treści dyrektywy wynika, że państwa członkowskie Unii Europejskiej są obowiązane zapewnić zachowanie pełnej poufności pozyskiwanych informacji. Realizacja tego postulatu, w tym także ochrony prawa do prywatności oraz ochrony danych osobowych, oznacza obowiązek przechowywania minimalnej liczby danych, tj. niezbędnych do prowadzenia postępowań w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Jednocześnie podkreśla się, że państwa członkowskie powinny mieć możliwość określenia danych, których gromadzenie jest przydatne i, co istotne, proporcjonalne w osiąganiu celu, jakim jest umożliwienie miarodajnej identyfikacji beneficjentów rzeczywistych przepływów pieniężnych.

Powyższe uwagi pozwolą znaleźć właściwą płaszczyznę oceny proponowanych rozwiązań normatywnych tak pod względem celów regulacji, metod ich osiągania oraz skuteczności, jak również gwarancji poszanowania interesów publicznego i prywatnego podczas stosowania prawa.

 

II. OCENA JURYDYCZNA PROJEKTOWANEJ USTAWY

 

1. Cel projektu ustawy

Analizując treść projektu ustawy należy podzielić pogląd, że w aktualnym stanie prawnym brak jest w Polsce przepisów umożliwiających sprawne uzyskiwanie informacji o rachunkach bankowych, rachunkach płatniczych lub skrytkach sejfowych. W tym stanie rzeczy celem projektu ustawy jest więc zapewnienie organom ochrony prawa uprawnienia do dostępu do informacji o tych rachunkach i skrytkach sejfowych. Jak wskazuje się dość jasno w uzasadnieniu do projektu ustawy, celem opiniowanej regulacji prawnej nie jest istotna zmiana dotychczasowych przepisów określających zakres uprawnień przysługujących organom ochrony prawa[4]. Z tego powodu, co warte podkreślenia, projekt nie wpływa na zakres uprawnień i obowiązków w przedmiocie tajemnicy bankowej, zawodowej lub służbowej. W związku z takim oto aksjologicznym założeniem projektowanej ustawy utworzenie Systemu Informacji Finansowej należy ocenić jako uzasadnione na tle obowiązującego prawa, w tym porządku konstytucyjnego.

Natomiast biorąc pod uwagę skuteczność osiągnięcia zamierzonych celów, co będzie przedmiotem dalszej części opinii, należy przytoczyć treść art. 2 pkt 1 projektu ustawy. Zgodnie z nim, „System” ma służyć przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Ponadto „System” ma sprzyjać wykrywaniu tzw. poważnych przestępstw lub prowadzenia postępowania karnego w sprawie poważnego przestępstwa, a także w celu identyfikacji, wykrycia lub zabezpieczenia mienia pochodzącego z takiego przestępstwa. Powstaje jednak pytanie, jak „System” ma pomagać w zabezpieczeniu mienia pochodzącego z przestępstwa, gdy projektodawca nie przewidział w „Systemie” modułu komunikacji elektronicznej z podmiotami zobowiązanymi. Jak wskazano w toku prac nad opinią Rady Legislacyjnej, „system” pozwala pozyskać dane (wiedzę o rachunku), ale już nie przewiduje metody szybkiego wykorzystania pozyskanych danych m.in. w celu zabezpieczenia mienia.  W toku opiniowania projektu ustawy przez Radę Legislacyjną podniesiono argument, iż że taki moduł w „Systemie” jest niezbędny, aby w pełni zrealizować cele ustawy. Ostatecznie jednak – po szczegółowym rozważeniu tego zagadnienia – Rada Legislacyjna podkreśla, że celem opiniowanego projektu nie jest stworzenie technicznych instrumentów służących do zabezpieczenia mienia, lecz stworzenie optymalnych warunków do tego, aby taka decyzja mogła zostać podjęta w toku postępowania karnego przez uprawniony organ. Do tego niezbędne jest uzyskanie informacji o rachunku w rozumieniu art. 3 pkt 8 projektu ustawy. Dopiero po uzyskaniu takiej informacji możliwe jest podjęcie we właściwym trybie decyzji w przedmiocie zabezpieczenia mienia np. w ramach zabezpieczenia majątkowego. Rozwiązania przyjęte w projekcie opiniowanej ustawy dostarczyć mają zatem niezbędnych informacji, aby taka decyzja mogła zostać podjęta, nie jest natomiast ich celem tworzenie „modułu”, który mógłby być wykorzystywany do faktycznego zabezpieczania mienia. Taki wniosek jednoznacznie wynika z art. 1 projektu ustawy. Dodatkowo należy podnieść, że z art. 2 projektu ustawy jednoznacznie wynika, że „System” służy nie do „zabezpieczania mienia”, lecz do „zabezpieczenia mienia”. Tym samym „System” tworzy warunki do tego, aby mienie pochodzące z przestępstwa mogło być zabezpieczone, nie jest natomiast instrumentem zabezpieczającym, tj. nie służy samemu zabezpieczeniu mienia. Samo fizyczne (czy też faktyczne) zabezpieczanie mienia odbywa się na podstawie innych – procesowych – przepisów, przy wykorzystaniu odpowiednich instrumentów prawnych, adekwatnych do charakteru danej instytucji prawnej.

Istotne jest, z punktu widzenia stosowania prawa oraz ochrony interesów uczestników obrotu prawnego, że termin poważne przestępstwo został zdefiniowany normatywnie w załączniku I do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/794[5]. Słusznie zatem projekt ustawy odsyła do przepisów rozporządzenia unijnego w przedmiocie definiowania poważnego przestępstwa. W ten sposób nie ma wątpliwości, że przepisy te znajdują bezpośrednie zastosowanie w krajowym porządku prawnym. Będą one zatem podlegały bezpośredniej wykładni krajowych organów ochrony prawa.

Sposób prowadzenia „Systemu” określa ogólnie art. 2 ust. 2 projektu ustawy. Zgodnie z art. 2 ust. 2 projektu ustawy System Informacji Finansowej jest prowadzony przy użyciu systemu teleinformatycznego, co w chwili obecnej staje się standardem także w innych dziedzinach życia społecznego. Jak wynika z projektu ustawy, postanowiono zrealizować cele ustawy poprzez utworzenie rejestru, a nie systemu wyszukiwania danych. Co jak wskazano powyżej jest akceptowalne przez ustawodawcę unijnego. Natomiast organem właściwym w sprawach „Systemu” jest Szef Krajowej Administracji Skarbowej[6]. Organ ten jest także administratorem danych zgromadzonych w „Systemie”[7]. Powierzenie Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej praw i obowiązków w zakresie prowadzenia Systemu Informacji Finansowej należy ocenić pozytywnie. W świetle aktualnie obowiązującego stanu prawnego, jest to bowiem organ posiadający regulowane prawem kompetencje pozwalające na stosowanie środków przeciwdziałania wykorzystywania sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych.

Otóż zgodnie z przepisami rozdziału IIIB ustawy Ordynacja podatkowa Szef Krajowej Administracji Skarbowej został wyposażony w kompetencje związane z analizą ryzyka wykorzystywania niektórych instytucji rynku finansowego do popełniania wyłudzeń skarbowych oraz stosowania środków im przeciwdziałających w postaci blokady rachunku. Regulacja dotycząca środków przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych została wprowadzona do działu IIIB ustawy Ordynacja podatkowa na mocy ustawy nowelizującej z dnia z dnia 24 listopada 2017 r.[8] Zawarte w przepisach działu IIIB ustawy Ordynacja podatkowa unormowania umożliwiają wczesne wykrywanie zdarzeń prowadzących do wyłudzeń skarbowych i blokowanie uzyskanych w ten sposób środków znajdujących się na rachunku w banku krajowym lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.

Wykonywaniu obowiązków przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej w omawianym zakresie służy systemem teleinformatyczny izby rozliczeniowej. Projektowana regulacja, wprowadzająca System Informacji Finansowej, jest więc komplementarna wobec systemu teleinformatycznego izby rozliczeniowej (STIR). Zgodnie bowiem z art. 13 ust. 1 projektu ustawy, instytucja zobowiązana jaką jest, zgodnie z art. 3 pkt 1 lit a) projektu, m.in. bank krajowy czy oddział banku zagranicznego musi przekazywać informacje o rachunku do Systemu informacji Finansowej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego izby rozliczeniowej (STIR). Dodatkowo informacje o rachunku, zgromadzone w Systemie Informacji Finansowej, mają być niezwłocznie, w całości, w myśl art. 18 projektu ustawy, przekazywane Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej. W toku opiniowania projektu ustawy przez Radę Legislacyjną podniesiono, że użyte określenie „przekazywane” w art. 18 zdaje się być nie właściwe. Jak wskazano, zgodnie z definicją języka polskiego słowo „przekazywać” oznacza „powierzyć komuś coś”, a do takiej czynności faktycznej przecież nie będzie dochodzić. Zgodnie z tym zgłoszono w toku dyskusji postulat zmiany użytego czasownika i zastąpienie go słowem „udostępniać”. Za powyższym dodatkowo przemawiać ma to, że „System” każdego dnia będzie się aktualizował i jego „całość” będzie się zmieniała każdego dnia. Finalnie jednak – po szczegółowym rozważeniu tego zagadnienia – Rada Legislacyjna zwraca uwagę, że „proste” czy też jednowymiarowe rozumienie pojęcia „przekazywać” nie może być decydujące przy wykładni art. 18 projektu ustawy i prowadzić do negacji przyjętego przez projektodawcę rozwiązania. Przepis ten dotyczy bowiem realizacji obowiązku, polegającego na tym, że podmiot zobowiązany, dysponujący określoną informacją „udostępnia ją” Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej, przy czym w języku polskim synonimem słowa „przekazywać” jest właśnie „udostępniać”, albowiem słowo „przekazywać” pochodzi od słowa „przekaz”, a to oznacza „informację o czymś”[9]. „Przekazanie” to także „podanie do czyjejś wiadomości”[10], a nie tylko „powierzenie komuś czegoś”. I do „przekazania” we wskazanym powyżej rozumieniu dochodzi, albowiem art. 18 projektu ustawy wyraźnie stanowi o tym, że określone informacje kierowane są do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Co istotne, informacje te są również „powierzane” Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej, albowiem po przekazaniu staje się on ich dysponentem, co służyć ma realizacji jego obowiązków ustawowych. Owe „powierzenie” jest następstwem skierowania określonej informacji, co powoduje, że wiedza w zakresie wynikającym z „przekazania” staje się informacją w dyspozycji Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Techniczna strona „przekazania” nie ma tu najmniejszego znaczenia, bez względu bowiem na formę „przekazania” określona informacja wchodzi do zasobu informacji podmiotu, do którego została ona przekazana. Nie ma też znaczenia to, czy organ ten dysponował wcześniej daną informacją, czy też nie. Projekt ustawy zakłada bowiem, że każda informacja o rachunku podlega „przekazaniu”, zaś podmiot zobowiązany nie jest zobligowany do ustalenia, czy organ do którego „przekazuje” informacje nie dysponuje nimi z innego źródła. Podkreślić również należy, że projektodawca konsekwentnie w projekcie ustawy posługuje się pojęciem „przekazuje” (np. art. 11 ust. 1, art. 14 ust. 1), zachowano zatem konsekwencję terminologiczną, zaś wprowadzenie w art. 18 pojęcia „udostępnia” nie tylko jest nieuzasadnione językowo, ale również zakłóciłoby ową konsekwencję i mogłoby prowadzić do niepotrzebnych rozważań interpretacyjnych.

W celu zapewnienia kontroli nad właściwym wykonywaniem praw i obowiązków w odniesieniu do prowadzenia Systemu Informacji Finansowej, Szef Krajowej Administracji Skarbowej składa Prezesowi Rady Ministrów roczne sprawozdanie ze swojej działalności w terminie trzech miesięcy od zakończenia roku kalendarzowego, za który jest składane sprawozdanie[11]. Sprawozdanie to jest następnie przekazywane równolegle Komisji Europejskiej przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej w terminie do trzydziestu dni od przekazania go Prezesowi Rady Ministrów[12]. Takie rozwiązanie zapewnia przepływ informacji na poziomie międzypaństwowym oraz koordynację działań organów państwowych i unijnych w osiąganiu celów projektowanej ustawy.

Osiągnięcie celów stawianych przed projektem ustawy, pozwalających na ochronę interesu publicznego, jest możliwe w określonych warunkach. Skuteczność norm prawnych chroniących takie wartości ogólne, jak bezpieczeństwo publiczne, a co za tym idzie przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, zależy od właściwej struktury przepisów prawnych. Chodzi tu przede wszystkim o dostateczną precyzję języka, komunikatywność, jednolitość i zupełność przepisów. Tego rodzaju cechy pozwalają sprawnie odtworzyć normy prawne, identyfikować i odpowiednio grupować zagadnienia prawne. Zapewniają także zwartość i zwięzłość wewnętrznej struktury aktu normatywnego[13].

 

2. Jednolitość i precyzja terminologiczna projektu ustawy

Zgodnie z przepisem § 6 z.t.p., przepisy ustawy redaguje się tak, aby, dokładnie i w sposób zrozumiały dla adresatów zawartych w nich norm, wyrażały intencje prawodawcy[14]. Treść projektu ustawy jest na ogół zredagowana poprawnie, tj. zgodnie z powszechnie przyjętymi regułami składni języka polskiego oraz przy użyciu jednakowych pojęć. Projektodawca posługuje się co prawda określeniami specjalistycznymi, jak np. w art. 12 ust. 1 pkt 1 projektu identyfikatorem IBAN, a więc specyficzną strukturą zapisu numerów rachunków bankowych. Jest to jednak uzasadnione z uwagi na charakter regulacji i szczególny krąg jej adresatów.

Jednocześnie trzeba zauważyć, że projektodawca wprowadza swoiste pojęcia i terminy języka prawnego. Otóż w celu odróżnienia „instytucji obowiązanych”, których prawa i obowiązki reguluje ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy[15], projektodawca zdecydował się na posługiwanie się określeniem „instytucje zobowiązane”. Termin ten został zdefiniowany w art. 3 pkt 1 projektu w formie definicji opisowej. Instytucje zobowiązane, zgodnie z art. 11 ust. 1 projektu ustawy, mają obowiązek przekazywać informacje o rachunku do Systemu Informacji Finansowej. Należą do nich m.in. wspomniane wcześniej banki krajowe, banki zagraniczne, banki powiernicze, Narodowy Bank Polski, a także oddziały instytucji kredytowych, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe i inne podmioty.

Natomiast katalog „instytucji obowiązanych” został ujęty w art. 2 u.p.p.p. Jest on zdecydowanie szerszy, gdyż poza podmiotami rynku finansowego obejmuje m.in. osoby wykonujące wolne zawody. „Instytucje obowiązane” stosują wobec swoich klientów środki bezpieczeństwa finansowego. Dzięki temu odróżnia się pojęcie „instytucji zobowiązanej” od „instytucji obowiązanych”. Dlatego trafnie odczytano dyrektywę poprawnej legislacji, iż do oznaczenia jednakowych pojęć używać należy jednakowych określeń, natomiast różnych pojęć nie oznacza się tymi samymi określeniami.

Projekt wprowadza również szczególne regulacje dotyczące biegu terminów, np. w art. 14 ust. 6 projektu, odbiegające od regulacji zawartych w k.p.a. Takie rozwiązanie słusznie uwzględnia specyfikę postępowania w sprawach funkcjonowania „Systemu”, np. możliwości wystąpienia awarii lub zakłócenia funkcjonowania STIR. Natomiast w art. 16 ust. 1 projektu należy wyraźnie wskazać, że okres przetwarzania informacji o rachunkach wynosi 5 lat od dnia zamknięcia rachunku lub wygaśnięcia umowy, a nie od zamknięcia rachunku lub wygaśnięcia umowy.

Co do zasady projektodawca unika zdań wielokrotnie złożonych co należy pozytywnie ocenić. Z natury materii podlegającej regulacji pojawiają się jednak w poszczególnych zdaniach wypunktowania. Związane jest to z koniecznością zawarcia w projekcie ustawy katalogu informacji, które powinny być przekazywane do Systemu Informacji Finansowej przez instytucje zobowiązane[16].

Negatywnie należy jednak ocenić posługiwanie się przez projektodawcę skrótem „SInF”[17]. Choć przepis § 154 ust. 1 z.t.p. dopuszcza posługiwanie się skrótem, trzeba mieć na uwadze poprawność jego skonstruowana i potrzebę użycia. Zgodnie z wyżej przywołanym przepisem, dla oznaczenia określenia złożonego, składającego się z więcej niż jednego wyrazu, które wielokrotnie powtarza się w tekście aktu normatywnego, można wprowadzić jego skrót. Projektodawca poprawnie pod względem systematyki, o czym stanowi § 154 ust. 2 z.t.p., wprowadził ten skrót w przepisach ogólnych projektu ustawy. Jednak skrót powinien składać się z pierwszych liter skracanego określenia złożonego, napisanych wielkimi lub małymi literami, z jednego spośród wyrazów wchodzących w skład określenia złożonego albo z wyrazu niewchodzącego w skład tego określenia[18].

Natomiast projekt ustawy posługuje się skrótem, gdzie oprócz pierwszych liter skracanego określenia dodano drugą literę słowa „informacji”. Stąd zamiast skrótu „SIF” projektodawca używa skrótu „SInF”. Jest to o tyle zrozumiałe, gdyż pierwszy ze skrótów z powodów semantycznych mógł by być nie do przyjęcia. Z drugiej strony trzeba zastanowić się, czy istnieje uzasadnienie by jakikolwiek skrót wprowadzać, tym bardziej, że projektodawca naraża się na niepotrzebne komplikowanie tekstu aktu normatywnego. W tym miejscu można chociażby przypomnieć, że określenie „Krajowa Administracja Skarbowa” w przepisach ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r. poz. 1325 ze zm.) nie jest skracane, choć pojawia się wielokrotnie, tj. około trzystu razy. W związku z tym należy rozważyć zrezygnowanie z posługiwania się skrótem w tekście, niezbyt obszernego, co należy podkreślić, projektu ustawy.

Dodatkowo zwrócić trzeba uwagę, iż w projekcie ustawy zabrakło konsekwencji przy posługiwaniu się skróconą nazwą „Systemu”. W rozdz. 8, zawierającym przepisy zmieniające, przejściowe, dostosowujące i końcowe, w art. 43 posłużono się określeniem „System Informacji Finansowej”, a następnie w art. 44 skrótem „SInF”. Brak tej konsekwencji jest pokłosiem wydaje się niepotrzebnego wprowadzania skrótu, który z punktu widzenia komunikatywności aktu normatywnego, o czym powiedziano, nie jest konieczny.

Niezręcznością stylistyczną można natomiast nazwać sformułowanie zawarte w art. 3 pkt 7 projektu. Otóż przetwarzanie informacji oznacza raczej wszelkie operacje z wykorzystywaniem informacji o rachunkach, a nie jak pisze się, „(…) wykonywane na informacjach o rachunkach (…)”. Jednocześnie należy postulować zmianę w redakcji przepisów art. 1 ab initio oraz art. 1 pkt 5 i pkt 6 projektu i zrezygnować z posługiwania się wyrazem zasady. W projekcie nie zredagowano bowiem ani z zasad prawnych funkcjonowania Systemu Informacji Finansowej, ani zasad prawnych przetwarzania informacji i ochrony informacji, lecz zawarto przepisy regulujące te czynności faktyczne. Współcześnie coraz częściej odróżnia się, nie bez powodu, reguły postępowania od zasad prawnych. Ponadto ogólny i generalny charakter przepisów prawnych, o których mowa, jest oczywisty z uwagi na rangę aktu prawnego, w którym się one znajdują. Tym bardziej, że przepisy art. 1 zawarte są w rozdziale 1 ustawy trafnie zatytułowanym: „Przepisy ogólne”. Pod względem treści w nim zawartej odpowiadają wzorcom postępowania określonym w § 1 z.t.p.

3. Zupełność i niesprzeczność projektu ustawy

Natomiast mając na uwadze wzorce postępowania kierowane do poszczególnych kategorii grup adresatów, istotne jest, aby akty normatywne wyczerpująco obejmowały przedmiotem regulacji dany obszar stosunków prawnofinansowych. Zgodnie bowiem z przepisem § 2 z.t.p., ustawa powinna wyczerpująco regulować daną dziedzinę spraw, nie pozostawiając poza zakresem swego unormowania istotnych fragmentów tej dziedziny. Analiza projektu ustawy prowadzi do wniosku, że jest to projekt kompletnego i zupełnego aktu normatywnego. Projekt ustawy jest aktem wyczerpująco regulującym kwestie przekazywania i pozyskiwania informacji o rachunkach bankowych, płatniczych i skrytkach sejfowych.

Co istotne, i godne podkreślenia, projektodawca nie pomija tak istotnego obszaru regulacji, jak rozliczenia dokonywane za pośrednictwem instytucji płatniczych oraz instytucji pieniądza elektronicznego. Oprócz tego organy ochrony prawa będą miały zapewniony dostęp do informacji o skrytkach sejfowych, co ma dodatkowo umożliwić realizację celów projektu ustawy. Należy także zwrócić uwagę, że poza informacjami o posiadaczach rachunków bankowych, rachunków płatniczych oraz skrytek sejfowych, projekt ustawy uprawnia do pozyskiwania informacji na temat danych beneficjenta rzeczywistego oraz pełnomocnika do rachunku. Umożliwi to zatem rzetelne i kompletne badanie danych w celu przeciwdziałania praniu pieniędzy. Dotychczas było to w praktyce albo niemożliwe albo wysoce utrudnione .

Tytuł projektu ustawy i samą jej zawartość należy również uznać za zupełną i niesprzeczną. Projektowane przepisy prawne nie regulują spraw wykraczających poza jej zakres podmiotowy i przedmiotowy danej materii. W tym zakresie projekt ustawy jest zgodny z przepisem § 3 ust. 2 z.t.p. W myśl tego unormowania, w ustawie nie zamieszcza się przepisów, które regulowałyby sprawy wykraczające poza wyznaczony przez nią zakres przedmiotowy (stosunki, które reguluje) oraz podmiotowy (krąg podmiotów, do których się odnosi). Ponadto projekt ustawy, stosownie do § 3 ust. 3 z.t.p., nie zmienia lub uchyla przepisów regulujących sprawy, które nie należą do jego zakresu przedmiotowego lub podmiotowego albo się z nim nie wiążą.

 

4. Zwartość i zwięzłość wewnętrznej struktury projektu ustawy

Projekt składa się z czterdziestu ośmiu elementarnych jednostek redakcyjnych, tj. artykułów. Ich zawartość merytoryczna została zredagowana w sposób zwięzły i syntetyczny, bez nieuzasadnionej szczegółowości. Natomiast projekt całej ustawy jest aktem o zwartej strukturze. Został on podzielony na osiem rozdziałów. Każdy z nich normuje odrębną grupę zagadnień. Kolejność rozdziałów jest przy tym logicznie uzasadniona i w pełni zrozumiała. Projekt ustawy zawiera precyzyjny katalog podmiotów, które są uprawnione pozyskiwać informacje o rachunku zgromadzone w Systemie Informacji Finansowej[19]. Ustawodawca zwięźle określa także przesłanki dostępu do informacji o rachunku (art. 11 ust. 2) oraz środki zabezpieczające nadużyciom lub niezgodnego z prawem dostępu lub przekazywania tych informacji (art. 28), moment udostępniania podmiotom uprawnionym informacji o rachunku zgromadzonych w Systemie Informacji Finansowej (art. 25). Pełnić one mają, i słusznie, ważne funkcje gwarancyjne ochrony interesu publicznego jako interesu prywatnego uczestników obrotu prawnego.

 

5. Konstrukcja przepisów karnych zawartych w projekcie ustawy

Projekt ustawy stypizował dwa czyny zabronione. Zgodnie z art. 35 ust. 1 tego projektu, kto, wbrew przepisom ustawy, ujawnia osobom nieuprawnionym przetwarzane w Systemie informacje o rachunku podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli zaś sprawca wyżej opisanego czynu działał nieumyślnie, podlega grzywnie. Ponadto, kto bez uprawnienia lub z naruszeniem posiadanych uprawnień, przetwarza informacje o rachunku, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Jak widać przepisy karne zawarte w projekcie ustawy w sposób wyczerpujący określają znamiona czynów zabronionych[20]. Pierwszy ze stypizowanych czynów zawiera odesłanie do przepisów projektu ustawy jako ogólnego wzorca postępowania. Zgodnie z § 75 ust. 2 z.t.p., taką konstrukcję przepisu należy ocenić pozytywnie. Jak wskazuje wyżej przywołany przepis, takie odesłanie stosuje się tylko w przypadku, gdy bezprawność czynu polega na naruszeniu nakazów lub zakazów wyraźnie sformułowanych w innych przepisach tej samej ustawy. We wskazanych wyżej przepisach karnych sankcje karne grożące za popełnienie czynu zabronionego, określono bez odsyłania do innych przepisów karnych, co również zasługuje na aprobatę. Sankcje te nie jawią się jako nadmierna, nieproporcjonalna reakcja na zachowanie wyczerpujące znamiona poszczególnych czynów zabronionych.

Rada Legislacyjna zwraca uwagę na konieczność zachowania konsekwencji terminologicznej przy konstruowaniu czynów zabronionych, co oznacza, że w art. 35 ust. 1 projektu ustawy należy posłużyć się pojęciem „podmiotom nieuprawnionym”, a nie „osobom nieuprawnionym”. Projekt ustawy wyraźnie bowiem posługuje się pojęciem „podmiotu uprawnionego” (np. art. 1 pkt 4, art. 19 ust. 3, art. 20, czy też art. 21 ust. 1). Skoro określono, jakie podmioty są uprawnione do uzyskania informacji z „Systemu”, to tym samym każdy inny podmiot jest do tego nieuprawniony, a więc jako podmiot nieuprawniony nie może jej uzyskać. Przed ujawnieniem takiemu podmiotowi informacji o rachunku chroni właśnie art. 35 ust. 1 projektu ustawy. Jest przy tym rzeczą oczywistą, że odpowiedzialność karną ponosi osoba fizyczna, dlatego też w każdym przypadku niezbędne będzie ustalenie, komu faktycznie ujawniono informację o rachunku wbrew przepisom ustawy. O tym, czy jest to „podmiot uprawniony” decyduje ustawa, a zatem legitymacja do uzyskania informacji z „Systemu” musi z niej wynikać. Brak takiej legitymacji prowadził będzie do odpowiedzialności karnej tego, kto ujawni informację nieuprawnionemu.

Zdaniem Rady Legislacyjnej nie budzi wątpliwości propozycja wprowadzenia odpowiedzialności za nieumyślne ujawnienie informacji o rachunku (art. 35 ust. 2 projektu ustawy). Rada dostrzega przy tym, że przyjęte rozwiązania – od strony legislacyjnej – nawiązują do rozwiązań obowiązujących już na gruncie innych ustaw, co dotyczy sposobu ujęcia takiej odpowiedzialności  („Jeżeli sprawca czynu zabronionego określonego w ust. 1 działa nieumyślnie…”). Takie rozwiązanie odbiega jednak do tego, które znane jest kodeksowi karnemu z 1997 r., w którym tzw. klauzula nieumyślności wyrażana jest inaczej, tj. ustawodawca posługuje się sformułowaniem „Jeżeli sprawca działa nieumyślnie…” (np. art. 164 § 2 k.k., art. 165 § 2 k.k., art. 173 § 2 k.k.). Z punktu widzenia spójności regulacji dotyczących odpowiedzialności prawno-karnej oraz zachowania konsekwencji terminologicznej zasadne jest rozważanie, czy w ustawie (ustawach) szczególnych nie należy przyjąć rozwiązania modelowego, znanego kodeksowi karnemu.

Wątpliwości Rady Legislacyjnej budzi ujęcie znamion czynu zabronionego, o którym mowa w art. 36 ust. 2 projektu ustawy. Projektodawca przyjął, że odpowiedzialności karnej podlega ten, kto bez uprawnienia lub z naruszeniem posiadanych uprawnień, przetwarza informacje o rachunku. O ile nie budzi żadnych wątpliwości znamię „bez uprawnień”, o tyle znamię „z naruszeniem posiadanych uprawnień” wzbudza wątpliwości. Jeżeli bowiem sprawca „narusza posiadane uprawnienia” to w tym zakresie działa bez uprawnienia. Albo dana osoba posiada uprawnienie do przetwarzania informacji o rachunku, które ma swe ramy podmiotowe i przedmiotowe, ale takiego uprawnienia nie posiada. Innymi słowy, z projektu ustawy wynika kto może przetwarzać informacje o rachunku i w tym zakresie można mówić o posiadaniu uprawnienia do przetwarzania. Z uzasadnienia do projektu ustawy wynika, że projektodawca zamierzał wprowadzić odpowiedzialność karną za przetwarzanie danych wbrew przepisom ustawy i taka odpowiedzialność jak najbardziej powinna być wprowadzona. Nie realizuje jednak tego założenia zaproponowane rozwiązanie, albowiem błędnie przyjęto w nim odpowiedzialność za „przekroczenie uprawnienia”, co oznacza że w tych ramach mieści się wyłącznie odpowiedzialność tego, kto posiada uprawnienie do przetwarzania takich informacji, ale „przekracza” jego ramy. Tym samym nie ponosiłby jej ten kto w ogóle żadnego uprawnienia nie posiada, a przetwarza informacje o rachunku. Taka osoba nie przekracza bowiem żadnego uprawnienia, bo po prostu go nie posiada, a projekt ustawy wyraźnie wiąże odpowiedzialność karną z posiadaniem uprawnienia do przetwarzania informacji o rachunku. Jest to sytuacja nie do zaakceptowania, nie można bowiem uznać, że dobro prawne jest chronione we właściwy sposób. Ponadto zaproponowane rozwiązanie jest błędne z tego względu, że wynika z niego iż owe uprawnienie do przetwarzania informacji może być „przekroczone” w różny sposób (co wynika ze sformułowania „z przekroczeniem posiadanych uprawnień”). Uprawnienie do przetwarzania informacji o rachunku jest, albo go nie ma. Nie jest ono stopniowalne. Projekt ustawy nie przewiduje takiego rozwiązania. Nie jest też możliwe zróżnicowanie zakresu owego uprawnienia, bo takiego rozwiązania nie przewiduje projekt ustawy. Tym samym nie może „przekroczyć posiadanych uprawnień”, bo to sugeruje, że w ramach „uprawnienia” możliwe jest określenie jego zakresu, co powodowałoby, że pojawią się uprawnienia szczegółowe w zakresie przetwarzania informacji (co wynika ze sformułowania „posiadanych uprawnień”). Do tego jednak nie ma podstaw w projekcie ustawy. Ktoś, kto działa poza granicami uprawnienia do przetwarzania informacji o rachunku w istocie działa bez uprawnienia, bo taki jest skutek zachowania – w świetle projektu ustawy – wykraczającego poza posiadane uprawnienie. Jest to skutek jednolitego charakteru uprawnienia do przetwarzania informacji o rachunku. Tym samym – zdaniem Rady Legislacyjnej – należy zmienić brzmienie art. 36 ust. 1 projektu ustawy i wprowadzić rozwiązanie, że „Kto bez uprawnienia lub wbrew przepisom ustawy, przetwarza…”. Przyjęcie takiego rozwiązania pozwoli pociągnąć do odpowiedzialności każdego, kto będzie przetwarzał informacje o rachunku niezgodnie z ustawą. Rada Legislacyjna ma świadomość tego, że w sformułowaniu „wbrew przepisom ustawy” mieści się także odpowiedzialność osoby, która czyni to bez uprawnienia, bo takie zachowanie zawsze stanowi naruszenie ustawy, ale podkreślić należy, że dana osoba może posiadać uprawnienie do przetwarzania informacji i jednocześnie naruszyć przepisy ustawy, np. wprowadzając do systemu informacje nieprawdziwe (obiektywnie fałszywe). W takim przypadku powinna ona ponieść odpowiedzialność mimo posiadanego uprawnienia, albowiem naruszyła wymogi ustawowe, a ochrona prawnokarna związana jest nie tylko z faktem posiadania uprawnienia do przetwarzania informacji, lecz także z ich wiarygodnością. Nie można dopuścić do sytuacji, w której w „Systemie” mogłyby pojawić się informacje nieprawdziwe, to bowiem wpłynęłoby na prawidłowość czynności podejmowanych m.in. przez organy ścigania. Zaproponowane rozwiązanie uwzględnia wskazaną zależność. Tym samym zgłoszona propozycja legislacyjna jest w pełni uzasadniona.

 

6. Kary pieniężne

 

Przepisy rozdziału 6 projektu ustawy odnoszące się do kar pieniężnych nakładanych przez KNF lub naczelnika urzędu celno-skarbowego na instytucje zobowiązane za określone tam naruszenia warto byłoby uzupełnić o przesłanki, jakimi powinien kierować się dany organ przy wymierzaniu wysokości kary pieniężnej. Art. 32 ust. 1 projektu ustawy stanowi, że instytucja zobowiązana, o której mowa w art. 3 pkt 1 lit. a-d i f projektu ustawy (m. in. oddział instytucji kredytowej, bank krajowy, oddział banku zagranicznego, spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa, firma inwestycyjna, bank powierniczy, przedsiębiorca udostępniający skrytki sejfowe), która nie przekazała do STIR informacji o rachunku w terminie wskazanym w ustawie lub przekazała informacje niezgodne ze stanem faktycznym, podlega karze pieniężnej. Zgodnie z art. 32 ust. 2 projektu ustawy, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 1 500 000 zł nakłada w drodze decyzji KNF lub naczelnik urzędu celno-skarbowego – każdy w zakresie naruszeń stwierdzonych w wyniku przeprowadzonej przez siebie kontroli, do której jest upoważniony w projekcie ustawy (por. art. 31 projektu ustawy).

Określenie w przepisach prawa przesłanek, którymi powinien kierować się organ przy wymierzaniu wysokości kary pieniężnej odgrywa ważną rolę gwarancyjną i jest wymagane przez § 81a ust. 2 z.t.p. W obecnym stanie prawnym takie przesłanki określone są generalnie w przepisach art.189d k.p.a. i jeżeli przepis ustawy odrębnej nie określa w sposób samodzielny tych przesłanek, wówczas stosuje się w tym zakresie przepisy art. 189d k.p.a. (zob. art. 189a § 2 k.p.a.). Biorąc to pod uwagę należy jednoznacznie stwierdzić, że brak określenia wspomnianych przesłanek w projekcie ustawy nie jest błędem legislacyjnym i może być zaakceptowany. Niemniej jednak Rada Legislacyjna postuluje rozważenie przez projektodawcę rozwiązania legislacyjnego polegającego na samodzielnym określeniu w projekcie ustawy przesłanek mających determinować wysokość wymierzanej przez właściwy organ kary pieniężnej (w ramach uznania administracyjnego), tak aby przesłanki te były ściśle treściowo dostosowane do specyfiki naruszeń, za które projekt ustawy przewiduje nakładanie kar pieniężnych. Naruszenia te (tj. brak przekazania do STIR informacji o rachunku w terminie wskazanym w ustawie lub przekazanie informacji niezgodnych ze stanem faktycznym) mają niewątpliwie swój szczególny charakter determinowany założeniami i celami projektu ustawy, a ponadto podmiotami mającymi w tym zakresie podlegać karom pieniężnym (tj. instytucjami zobowiązanymi w rozumieniu projektu ustawy) są w zasadzie nie osoby fizyczne, ale określone wyspecjalizowane instytucje finansowe, działające w szczególnym reżimie prawnym i będące podmiotami zaufania publicznego. Dlatego Rada Legislacyjna proponuje, aby w przepisach art. 32 projektu ustawy zostały wyraźnie określone następujące przesłanki determinujące wysokość wymierzanej przez właściwy organ administracji kary pieniężnej: 1) okres zwłoki w przekazaniu informacji o rachunku do STIR; 2) nieprzekazanie lub przekazanie z opóźnieniem informacji o rachunku do STIR po uprzednim „stwierdzeniu” braku informacji albo niezgodności przekazanej informacji, o którym mowa w przepisie art. 14 ust. 3 projektu ustawy[21]; 3) zakres i stopień niezgodności przekazanych informacji o rachunku ze stanem faktycznym; 4) możliwości płatnicze instytucji zobowiązanej, w tym wysokość przychodów osiągniętych przez nią w ostatnim roku obrachunkowym; 5) częstotliwość dopuszczania się w przeszłości przez instytucję zobowiązaną naruszeń określonych w art. 32 ust. 1 projektu ustawy; 6) umyślne popełnienie naruszenia prawa lub stopień naruszenia aktów staranności wymaganych od instytucji zobowiązanej.

De lege ferenda warto byłoby też przesądzić, że KNF lub naczelnik urzędu celno-skarbowego nie może nałożyć na instytucję zobowiązaną kary pieniężnej w sytuacji określonej w art. 15 projektu ustawy, tj. w razie wątpliwości organu właściwego co do zgodności ze stanem faktycznym lub kompletności informacji o rachunku i gdy do instytucji zobowiązanej zostało skierowane żądanie ponownego przekazania informacji o rachunku. Chodzi bowiem o to, by kara pieniężne była nakładana na instytucję zobowiązaną jedynie w razie niewątpliwego ustalenia, że doszło do przekazania do STIR informacji niezgodnych ze stanem faktycznym lub do ich nieterminowego przekazania.

 

7. Kontrola (w tym sądowa) przekazywania informacji o rachunku podmiotom uprawnionym

 

Projekt ustawy nie przewiduje obecnie żadnej szczególnej procedury pozwalającej Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej – jako organowi właściwemu prowadzącemu System – odmówić w konkretnych przypadkach podmiotom uprawnionym udostępnienia informacji o rachunku, jeżeli nie są spełnione ustawowe przesłanki tego udostępnienia. Informacje o rachunku mogą być udostępniane z Systemu podmiotom uprawnionym jedynie w ściśle określonych celach, jeżeli jest to niezbędne do realizacji tych celów (zob. art. 19 projektu ustawy) oraz po wskazaniu przez podmiot uprawniony (czy też przez osobę działającą w imieniu podmiotu uprawnionego) całego szeregu danych, w tym m. in. oznaczenia postępowania, w związku z którym ma nastąpić udostępnienie informacji o rachunku oraz poważnego przestępstwa, w związku z którym ma nastąpić udostępnienie informacji o rachunku (art. 24 projektu ustawy). Należy zakładać, że w zdecydowanej większości przypadków podmioty uprawnione będą żądały udostępnienia im informacji o rachunku z Systemu zgodnie z prawem i będą wskazywały w swoich żądaniach w sposób kompletny wszystkie właściwe dane. Mogą się jednak zdarzyć sytuacje wyjątkowe, w których żądanie podmiotu uprawnionego będzie budziło poważne wątpliwości co do tego czy ustawowe warunki materialne lub formalne udostępnienia informacji o rachunku są rzeczywiście spełnione. Dlatego de lege ferenda byłoby warto aby Szef Krajowej Administracji Skarbowej dysponował – jako swoistym zaworem bezpieczeństwa – kompetencją do odmówienia udostępnienia informacji o rachunku, jeżeli nie są spełnione ustawowe warunki tego udostępnienia, w tym np. gdy z żądaniem udostępnienia występuje osoba nieuprawniona, informacje o rachunku są w oczywisty sposób niepotrzebne do realizacji celów, o których jest mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 projektu ustawy (tj. w celu wykrycia poważnego przestępstwa lub prowadzenia postępowania karnego w sprawie poważnego przestępstwa, a także w celu identyfikacji, wykrycia lub zabezpieczenia mienia pochodzącego z takiego przestępstwa), względnie też podmiot uprawniony nie wskazał w sposób kompletny w swoim żądaniu wszystkich właściwych danych. Odmówienie w takim przypadku dostępu do Systemu powinno następować w formie postanowienia wydawanego przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, zaś postanowienie odmowne powinno być zaskarżalne do sądu administracyjnego.

Wprowadzenie w powyższy sposób sądowej kontroli nad przekazywaniem informacji o rachunku podmiotom uprawnionym spełniałoby podwójną funkcję gwarancyjną. Z jednej strony sądowa kontrola chroniłaby przedmiotowy porządek prawny w omawianym zakresie, gwarantując, że informacje o rachunku będą cyrkulowały pomiędzy właściwymi instytucjami w sposób zgodny z prawem, tak jak wymaga tego projekt ustawy oraz dyrektywa 2018/843. Z drugiej strony sądowa kontrola – uruchamiana w wyjątkowych przypadkach zaproponowanych wyżej – spełniałaby funkcję gwarancyjną względem konstytucyjnych praw i wolności osób (podmiotów) będących posiadaczami rachunków, o których informacje są gromadzone w Systemie i mają być udostępniane podmiotom uprawnionym. Sąd administracyjny, oceniając czy udostępnienie informacji o rachunku jest w danym przypadku zgodne z prawem, chroniłby w ten sposób również prawa posiadacza danego rachunku, w tym jego dane osobowe przed ich nieuprawnionym udostępnieniem[22].

Wprawdzie dyrektywa 2018/843 nie przewiduje wprost konieczności wprowadzenia przez państwa członkowskie tego rodzaju sądowej kontroli nad wykorzystywaniem informacji o rachunku udostępnianych ze stosownych rejestrów lub systemów, ale jest oczywiste, że każda dyrektywa unijna musi być wdrażana i stosowana w pełnej zgodności z unijnymi prawami podstawowymi, w tym z prawem do skutecznego środka prawnego przed sądem gwarantowanego przez art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej. W Konstytucji RP prawo do sądowej kontroli działań podmiotów publicznych w interesie praw i wolności obywateli wynika w szczególności z art. 45, art. 77 ust. 2 i art. 184 Konstytucji RP. Co prawda sądowa kontrola nad przekazywaniem informacji o rachunku w kształcie zaproponowanym wyżej nie byłaby uruchamiana na wniosek samych podmiotów uprawnionych do rachunku (tylko na wniosek właściwej instytucji publicznej), ale bez wątpienia sąd administracyjny dokonując tego rodzaju kontroli musiałby się kierować m. in. ochroną praw i interesów tych właśnie osób. Z kolei osobom tym służyłyby inne stosowne środki ochrony ich praw, również przed sądem, wynikające z właściwych uregulowań proceduralnych, w tym zwłaszcza zawartych w Kodeksie postępowania karnego, czego projekt ustawy słusznie nie narusza i nie wyklucza.

 

III. KONKLUZJA

Rada Legislacyjna przy Prezesie Rady Ministrów pozytywnie ocenia założenia i treść opiniowanego projektu ustawy, uznając, że służy on ochronie interesu publicznego w postaci przeciwdziałania prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. Projektowane regulacje zawierają także elementy gwarantujące ochronę interesu prywatnego posiadaczy rachunków płatniczych, bankowych, papierów wartościowych i innych rachunków wymienionych w projekcie, w tym posiadaczy skrytek sejfowych. Służyć temu ma rejestracja osób uprawnionych do logowań do „Systemu”, zgodnie z art. 23 ust. 1 projektu, czy ochrona najbardziej wrażliwych danych zgodnie z art. 27 projektu oraz inne rozwiązania. Interesów tych nie narusza także 14-dniowy termin vacatio legis. Wejście w życie ustawy uruchamia jednocześnie kalendarz czynności związanych z przekazywaniem informacji o rachunkach. Ich poszczególne etapy zamknąć się muszą w poszczególnych zróżnicowanych okresach, tj.: 3, 6, 9 i 12-miesięcznych od dnia wejścia w życie ustawy. To wystarczający, jak się wydaje, okres dostosowawczy dla poszczególnych rodzajów czynności.

Ingerencja w prawa tych podmiotów dokonywana ma być z zachowaniem zasady proporcjonalności środków i realizowanych celów. Wskazuje się na nią m.in. w art. 19 ust. 3 projektu. Zgodnie z tym przepisem podmioty uprawnione do pozyskiwania informacji o rachunkach, takie jak np. Komendant Główny Policji, mogą je pozyskiwać w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia postępowania sprawdzającego lub postępowania bezpieczeństwa przemysłowego.

Rada Legislacyjna rekomenduje zatem poddanie projektu ustawy dalszym pracom legislacyjnym, zwracając jednocześnie uwagę na potrzebę dokonania określonych zmian i poprawek, szczegółowo wskazanych w niniejszej opinii.

 

 

 

Na podstawie projektu opinii przygotowanego przez prof. dra hab. Antoniego Hanusza Rada Legislacyjna przyjęła na posiedzeniu w dniu 22 stycznia 2021 r.