Narodowy Fundusz
Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej

Dyskusja została zorganizowana z uwagi na konieczność pilnego rozwiązania problemu rosnącej ilości odpadów, których zagospodarowanie, z powodu niewystarczającej infrastruktury do ich przerobu, obciąża budżety lokalnych społeczności i powoduje wzrost opłat wnoszonych przez mieszkańców.

Wykorzystanie ciepła z odpadów, tam gdzie istnieje infrastruktura pozwalająca na całoroczne pożytkowanie produkowanej energii cieplnej, wpisuje się w ideę „gospodarki o obiegu zamkniętym” (GOZ) i  stanowi niejako „domknięcie” systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej obserwuje rosnące zapotrzebowanie na instalacje do zagospodarowania frakcji kalorycznej odpadów w instalacjach termicznego przekształcania odpadów pochodzących z odpadów komunalnych (z wytwarzaniem energii cieplnej w kogeneracji). Mając ten fakt na uwadze, NFOŚiGW oferuje wsparcie finansowe dla przedsięwzięć polegających na modernizacji lokalnych źródeł ciepła, w kontekście możliwości spalania odpadów w ramach dokonanej modyfikacji programu „Racjonalna gospodarka odpadami”.

Podczas konferencji Dyrektor Departamentu Ochrony Ziemi NFOŚiGW Jarosław Roliński, w swojej prezentacji, przedstawił miejsce, jakie zajmuje frakcja energetyczna odpadów komunalnych w ofercie NFOŚiGW. Natomiast Kierownik Zespołu Nadzoru Kapitałowego NFOŚiGW Tadeusz Wyrzykowski zapoznał uczestników spotkania z możliwościami finansowania inwestycji w spółkach poprzez objęcie udziałów lub akcji przez Narodowy Fundusz.

Prezentacje przedstawili również zaproszeni goście. Przewodniczący Rady Regionalnych Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK), Piotr Szewczyk, zwrócił uwagę na kierunki wsparcia zagospodarowania frakcji kalorycznej – w odniesieniu do występujących obecnie problemów, ale również w kontekście potencjału do przyszłego wykorzystania. Przewodniczący Komitetu Ochrony Środowiska Krajowej Izby Gospodarczej, Krzysztof Kawczyński, oraz Dyrektor Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu, Aleksander Sobolewski, w swoich wystąpieniach poruszyli niezwykle ważny aspekt, jakim jest wykorzystanie ciepła z odpadów oraz zagospodarowanie frakcji kalorycznej odpadów o dużej wartości opałowej (RDF – ang. Refuse Derived Fuel) jako domknięcie systemu GOZ.

Przedstawiciele Krajowej Agencji Poszanowania Energii S. A. , Krzysztof Skowroński – Doradca Zarządu ds. ciepłownictwa i projektów inwestycyjnych oraz Karolina Loth-Babut – Dyrektor Zarządzający,  przedstawili z kolei możliwości wsparcia w przygotowaniu przedsięwzięć – w ramach Krajowego Integratora Projektów Inwestycyjnych w Przedsiębiorstwach Energetyki Cieplnej.

Wśród zaproszonych gości byli także samorządowcy: Prezydent Stalowej Woli – Lucjusz Nadbereżny oraz Prezydent Tomaszowa Mazowieckiego – Marcin Witko. W spotkaniu uczestniczyli również przedstawiciele Starostwa Powiatowego oraz Urzędu Miasta w Tomaszowie Mazowieckim, Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Stalowej Woli, Miejskiego Zakładu Komunalnego w Stalowej Woli, Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej S.A. w Tarnowie, Zakładu Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej Lubań Sp. z o.o., Zakładu RIPOK w Bielawie, Zakładu Gospodarki Wodno-Kanalizacyjnej Sp. z o.o. w Tomaszowie Mazowieckim oraz Nyskiej Energetyki Cieplnej Sp.z o.o.

W czasie konferencji przypomniano, że Unia Europejska kładzie nacisk na ochronę środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów. W hierarchii postepowania z odpadami najwyżej sklasyfikowane jest zapobieganie ich wytwarzaniu. W dalszej kolejności priorytet przed składowaniem mają: przygotowanie do ponownego użycia, recykling oraz odzysk, w tym odzysk energii. I właśnie wokół kwestii spalanie odpadów z odzyskiem ciepła i energii toczyła się dalsza dyskusja uczestników konferencji w siedzibie NFOŚiGW.

Podkreślone zostało, że Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej od dawna ma w swojej ofercie wsparcie finansowe dla przedsięwzięć związanych z zagospodarowaniem odpadów komunalnych, w ramach programów: Racjonalna gospodarka odpadami (w tym zapobieganie powstawania odpadów, selektywna zbiórka i instalacje gospodarowania odpadami), Ochrona powierzchni ziemi (rekultywacja i usuwanie niewłaściwie składowanych odpadów stwarzających zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi). Środki krajowe są komplementarne wobec unijnych, dlatego też – wobec zakończenia finansowania instalacji do termicznego przekształcania odpadów w perspektywie POIiŚ 2014-2020 – wprowadzona została możliwość finansowania ich w ramach programów priorytetowych NFOŚiGW. Beneficjenci POIiŚ mogą uzyskać wsparcie w ramach programu współfinansowania projektów POIiŚ.

W programie priorytetowym Racjonalna gospodarka odpadami Część 2) Instalacje gospodarowania odpadami przewidziane są środki finansowe na budowę nowych, rozbudowę lub modernizację istniejących instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych z wytwarzaniem energii cieplnej w kogeneracji.

Termiczne przekształcanie odpadów z odzyskiem energii jest istotnym elementem gospodarki o obiegu zamkniętym. System zagospodarowania odpadów w Polsce ciągle jeszcze jest niedoskonały, m.in. z powodu niewystarczającej wydajności tego komponentu, co potwierdza masa powstającej frakcji kalorycznej odpadów szacowana na około 4-6 mln ton rocznie (bez uwzględnienia 6-10 mln ton pochodzących z produkcji przemysłowej). Część tej frakcji zostaje zagospodarowana przez cementownie oraz spalarnie odpadów. Potencjał wytworzenia paliwa (RDF o średniej kaloryczności 15- 20 GJ) z pozostałych odpadów wydaje się być wysoki, gdyż sięga do 10 mln ton/rok. Paliwo to ponadto może z powodzeniem zastępować węgiel w instalacjach ciepłowniczych (jako jego równoważność w wysokości 5 mln ton/rok) i spowodować oszczędności finansowe sięgające nawet 3 mld zł. Nie bez znaczenia będzie także gwarancja stabilności dostaw paliwa RDF – we wskazanej ilości i w perspektywie 10 lat.

Zgodnie z obecnymi szacunkami, w Polsce jest zmagazynowane ok. 30 mln ton paliwa z odpadów. Ten potencjał  energetyczny RDF mógłby być wykorzystywany sukcesywnie przez sieci ciepłownicze, tam gdzie istnieje infrastruktura pozwalająca na całoroczne wykorzystanie produkowanej energii cieplnej. Aktualnie jednak – obok funkcjonujących dużych zakładów przetwarzających termicznie zmieszane odpady komunalne, zlokalizowanych głównie przy dużych ośrodkach miejskich (np. w Krakowie) – w Polsce brakuje małych instalacji. Dużym minusem jest również brak polskich producentów kotłów, którzy posiadaliby odpowiednie referencje do realizacji przedmiotowych inwestycji. Przy istniejącym stanie wiedzy możliwe jest jednak stworzenie krajowego rozwiązania technologicznego dla zakładu odzyskującego energię z odpadów (konkurencyjnego ekonomicznie w stosunku do oferowanych na rynku propozycji zagranicznych). Budowa kilku tego typu instalacji demonstracyjnych umożliwiłaby uzyskanie referencji przydatnych dla podjęcia działań inwestycyjnych nawet w kilkudziesięciu miejscach w Polsce. Niezbędne byłoby jednak preferencyjne wsparcie finansowe, aby realizacja inwestycji była dostosowana do poziomu oczekiwań i możliwości inwestycyjnych budżetów lokalnych.

Docelowo małe instalacje do odzysku ciepła i energii z RDF (tanie i oparte na krajowym know-how) powinny być budowane w Polsce już bez wsparcia dotacyjnego. Po wybudowaniu instalacji wzorcowych, powielenie sprawdzonych rozwiązań na terenie całego kraju mogłoby być realizowane bez wsparcia finansowego ze strony środków budżetowych, a przy udziale inwestorów prywatnych lub samorządowych.

Ważnym aspektem wymagającym uwzględnienia jest również przekonanie lokalnych społeczności do budowy spalarni, jako działania ukierunkowanego na pozyskiwanie taniego ciepła z własnych, lokalnych zasobów odpadów, w technologii bezpiecznej dla środowiska.

Zaletami lokalnego wykorzystania odpadów do produkcji ciepła w ciepłowniach powiatowych są niewątpliwie: dostępność odpadów komunalnych oraz paliwa produkowanego z nich w lokalnych zakładach, a także oszczędności finansowe. Dla zakładów produkujących energię ważna jest jakość opału i stabilność jego dostaw (a to wydaje się być zapewnione nawet wobec coraz intensywniejszych działań UE ukierunkowanych na selektywne zbieranie i recykling odpadów). Jednocześnie  wdrożone, kontrolowane spalanie zmniejsza ilość składowanych i magazynowanych odpadów, co ma  dodatkowo walor profilaktyki wobec występujących spontanicznych lub spowodowanych działaniami celowymi szkodliwych dla środowiska pożarów.

Po ożywionej wymianie opinii i doświadczeń, zamykając spotkanie, Zastępca Prezesa Zarządu NFOŚiGW Dominik Bąk podkreślił wagę i znaczenie przedstawionych prezentacji oraz licznych uwag  i wniosków wynikających z debaty.  Dodał, że zostaną one uwzględniane w NFOŚiGW przy tworzeniu takiej oferty wsparcia finansowego, która będzie odpowiadać zapotrzebowaniu na rozwój instalacji do termicznego zagospodarowania odpadów, z wytwarzaniem energii cieplnej w kogeneracji.