Narodowy Fundusz
Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej

Do dyskusji o historii i roli geotermii w Polsce, w tym o perspektywach działalności Geotermii Podhalańskiej, zaproszono przedstawicieli branżowego środowiska. W Zakopanem – na spotkaniu z radą nadzorczą, zarządem i pracownikami PEC Geotermia Podhalańska – spodziewany jest udział m.in.: Ministra Środowiska Henryka Kowalczyka, Doradcy Prezydenta RP ds. ochrony środowiska i polityki klimatycznej Pawła Sałka, Zastępczyni Przewodniczącego Sejmowej Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Anny Paluch, Prezesa Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Kazimierza Kujdy oraz Prezes Polskiego Stowarzyszenia Geotermicznego Beaty Kępińskiej.

Największa polska geotermia ma 25 lat

Ćwierć wieku dostarcza mieszkańcom Podhala ciepło i ciepłą wodę, edukuje i troszczy się o poprawę jakości powietrza. Początki były skromne: ogrzanie wsi Bańska Niżna. Dzisiaj Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Geotermia Podhalańska SA obsługuje pięć odwiertów oraz ponad 1,5 tys. obiektów w czterech gminach – Szaflary, Biały Dunajec, Poronin i Zakopane. Władze spółki nie powiedziały jeszcze ostatniego słowa. Na horyzoncie są nowe inwestycje, dzięki którym geotermia może dotrzeć do Nowego Targu.

Misją Geotermii Podhalańskiej jest wykorzystywanie energii odnawialnej, zawartej w wodach geotermalnych do: centralnego ogrzewania i przygotowywania ciepłej wody użytkowej, klimatyzacji, turystyki i rekreacji oraz balneologii.

25 lat doświadczeń w rozpoznawaniu, wydobywaniu i rozprowadzaniu termalnego bogactwa – pozyskiwanego z podłoża niecki podhalańskiej, usytuowanej między Tatrami a Pienińskim Pasem Skałkowym – zobowiązuje. Poza już wymienionymi, są też inne wymierne tego rezultaty: ok. 110 km wybudowanej sieci ciepłowniczej, przeszło 4,8 mln m³ rocznie wydobywanej wody geotermalnej, dzięki której produkowana i sprzedawana jest energia cieplna na poziomie ok. 450,6 tys. GJ. Jej moc osiągnęła prawie 68 MW na koniec września 2018 r. Produkcja ciepła z geotermii wynosi obecnie ok. 90 proc. (resztę stanowi gaz i olej).

– Po długim czasie inwestowania – blisko 260 mln zł na przestrzeni lat 1998-2017, z czego połowa to dotacje – w odwierty, badania geologiczne i hydrologiczne, czy kosztowną budowę praktycznie od zera sieci ciepłowniczej, w 2008 r. wyszliśmy na plus i od tego czasu spółka osiąga zyski – mówi Prezes Geotermii Podhalańskiej Wojciech Ignacok.

Geotermalne przedsięwzięcie przyniosło korzyści nie tylko PEC-owi. W 2016 r. także klienci doczekali się pierwszej obniżki cen ciepła sieciowego – o 1,25-2,51 proc. w zależności od grupy taryfowej. W 2018 r. utrzymano dotychczasowe ceny mimo wzrostów cen energii. Właściciel budynku jednorodzinnego o powierzchni ok. 120 m² za ogrzewanie i ciepłą wodę użytkową płacił średnio 352 zł miesięcznie, a obecnie to 345 zł.

Polski pionier

Największa polska geotermia – najpierw jako Geotermia Podhalańska SA., a potem jako PEC Geotermia Podhalańska SA (fuzja z PEC „Tatry” w 1998 r.) – powstała z inicjatywy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) w 1993 r., który jest jej głównym akcjonariuszem (90,5 proc. akcji). Trzeba jednak przypomnieć, że przed utworzeniem spółka miała już solidne zaplecze. W latach 1989-1993 w Bańskiej Niżnej zaprojektowano i uruchomiono pierwszy w kraju Doświadczalny Zakład Geotermalny Polskiej Akademii Nauk. Wówczas zaledwie kilka budynków ze wsi Bańska Niżna korzystało z podłączenia do geotermalnej sieci ciepłowniczej, która dostarczała ciepło z dwóch otworów (tzw. dubletu): Bańska IG-1 i Biały Dunajec PAN-1. Na tej bazie, w 1994 r., powołano do życia komercyjny projekt, czyli pilotażową instalację ciepłowniczą w celu ogrzania wsi Bańska Niżna. Kolejne lata to czas intensywnego rozwoju. W 1997 r. zakończono wiercenie otworów: Biały Dunajec PGP-2 oraz Bańska PGP-1. W następnym roku uruchomiono Kotłownię Szczytową w Zakopanem. W 2001 r. sfinalizowano budowę magistrali ciepłowniczej Bańska Niżna – Kotłownia Szczytowa Zakopane i uruchomiono Ciepłownię Geotermalną Bańska, a na 2013 r. przypada zakończenie wiercenia piątego otworu Bańska PGP-3.

– Byliśmy pionierami. Na podstawie naszych doświadczeń zaczęły powstawać inne zakłady geotermalne w Polsce. Chętnie dzielimy się naszym know-how na wielkich branżowych konferencjach (również tych międzynarodowych), ale także na spotkaniach edukacyjnych dla dzieci i młodzieży, odbywających się na przykład podczas corocznego Dnia Ziemi – zaznacza Prezes Ignacok.

Obecnie produkcja ciepła w Geotermii Podhalańskiej odbywa się dzięki trzem specjalistycznym odwiertom eksploatacyjnym (Bańska IG-1 o głębokości całkowitej 5,2 km. przy czym woda wydobywana jest z głębokości ok. 2,7 km, zasoby to 120 m³/h; Bańska PGP-1 – 3,2 km, zasoby 550 m³/h oraz Bańska PGP-3 – 3,4 km, zasoby 400 m³/h) i dwóm chłonnym (Biały Dunajec PAN-1 – 2,6 km oraz Biały Dunajec PGP-2 – 2,4 km). Te ostatnie służą – po odebraniu energii cieplnej – do ponownego wtłaczania wody w głąb ziemi. Ich chłonność wynosi odpowiednio – 500 m³/h i 375 m³/h.

Podhalański system geotermalny pozwala zaopatrzyć w ciepło ponad 1,5 tys. obiektów znajdujących się na obszarze czterech gmin – Szaflary, Biały Dunajec, Poronin i Zakopane. Większość (ponad 1 tys.) stanowią domy jedno- i wielorodzinne. Na resztę składają się budynki usługowe i użyteczności publicznej oraz hotele i pensjonaty. Wśród instytucjonalnych odbiorców są: Tatrzański Park Narodowy, kompleks rekreacyjny Termy Szaflary, zakopiański Zespół Szkół Hotelarsko-Turystycznych czy tamtejsze Starostwo Powiatowe. W Zakopanem, które leży o kilkanaście kilometrów od odwiertów i jest wyżej o kilkaset metrów, geotermia zaspokaja aż 40 proc. rynku ciepłowniczego.

Zielona przyszłość Podhala

Podhalańska spółka staje w przededniu kolejnych ważnych projektów. – Naszym celem jest stały rozwój, czyli rozbudowa Geotermii Podhalańskiej i podłączanie nowych odbiorców. W strategii na najbliższe lata nasze działania ukierunkowujemy na nowych użytkowników na linii Szaflary – Nowy Targ. Myślimy o sieci ciepłowniczej w gminie Szaflary i magistrali ciepłowniczej dla Nowego Targu – zapowiada Prezes Ignacok.

Stąd pomysł na realizację kolejnego odwiertu produkcyjnego o nazwie Bańska PGP-4, najgłębszego odwiertu geotermalnego w Polsce, bo sięgającego ponad 5 km z możliwością pogłębienia do 7 km. Tam spodziewana jest woda o temperaturze nawet 130 st. C. Tyle wystarczyłoby już nie tylko do produkcji ciepła, ale i prądu elektrycznego. To droga inwestycja, dlatego z pomocą przyszedł NFOŚiGW przyznając gminie Szaflary (wnioskodawca) dotację w wysokości prawie 45 mln zł. Pieniądze pozwolą na wykonanie otworu badawczo-eksploatacyjnego. Nawet jeśli nie potwierdzą się szacowane parametry złóż wód termalnych, to i tak wydobywana woda będzie miała powyżej 80 st. C, co wystarczy na ogrzanie Nowego Targu.

Obecnie trwa przetarg na wykonanie badań sejsmicznych i magnetotellurycznych, które mają określić miejsce nowego podhalańskiego odwiertu. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, prace „lokalizacyjne” odbędą się już jesienią i zimą, a samo wiercenie ruszy w przyszłym roku i potrwa ok. 6-7 miesięcy.

Geotermia a smog

Wody podziemne uznaje się za geotermalne jeśli ich temperatura na wypływie ze źródła lub otworu wiertniczego wynosi co najmniej 20 st. C. Ocenia się, że właśnie na Podhalu panują idealne warunki dla rozwoju geotermii, bo Bańska Niżna w pobliżu Zakopanego, gdzie prowadzi eksploatację Geotermia Podhalańska, łączy wysoką temperaturę wody (86 st. C) z dużą wydajnością (500-550 m3/h) i niską mineralizacją (2,5g/l). Ale nie tylko tam prężnie działa geotermia. W jej ślady poszły: Mszczonów, Uniejów, Poddębice, Pyrzyce, Stargard Szczeciński i rozwijający się w tym kierunku Toruń. Ich przykład – na czele z najstarszą Geotermią Podhalańską – pokazuje, że to perspektywiczne, czyste, odnawialne źródło energii wpływa także na poprawę jakości lokalnego powietrza i uzyskanie konkretnych efektów ekologicznych. W  ciągu 25 lat działalności PEC Geotermia Podhalańska SA na Podhalu, jednym z najbardziej uczęszczanych regionów turystycznych w Polsce, zużyto ponad 265 tys. ton węgla mniej, a emisja CO2 była mniejsza o 530 tys. ton.

*****

25 lat PEC Geotermia Podhalańska SA

Historia rozwoju

• 1993 – powstanie Geotermii Podhalańskiej SA
• 1994 – pilotażowy projekt „Zaopatrzenie w ciepło wsi Bańska Niżna”
• 1997 – wiercenie otworów Biały Dunajec PGP-2, Bańska Niżna PGP-1
• 1998 – powstanie PEC Geotermia Podhalańska SA (fuzja z PEC „Tatry”), uruchomienie Kotłowni Szczytowej w Zakopanem
• 2001 – zakończenie budowy magistrali ciepłowniczej do Zakopanego i uruchomienie Ciepłowni Geotermalnej Bańska
• 2013 – wiercenie otworu Bańska PGP-3
• 2016 – rozwój sieci w kierunku Nowego Targu – podpisanie umowy z Gminą Szaflary, Miastem Nowy Targ i MPEC Nowy Targ
• 2017 – podpisanie umów o dofinansowanie (POIiŚ 1.1.1, RPO WM 4.4.2), otrzymanie dofinansowania przez Gminę Szaflary na otwór PGP-4

Spółka w liczbach

• 3 odwierty produkcyjne
• 2 odwierty chłonne
• 110 km sieci ciepłowniczej
• 1576 podłączonych obiektów do sieci ciepłowniczej
• 450 557 GJ sprzedanej energii cieplnej w 2017 r.
• 4 802 103 m³ wody geotermalnej z odwiertów w 2017 r.

Realizowane projekty

POIiŚ, Poddziałanie 1.1.1

• Rozbudowa źródeł ciepła – sprężarkowa pompa ciepła
• Kwasowanie (zabieg intensyfikacji wydobycia) odwiertu produkcyjnego Bańska PGP-3
• Modernizacja pomp, rurociągów i zaworów
• Moc geotermalnego źródła energii odnawialnej wzrośnie łącznie  o około 6 MW_t (5 MW_t z zainstalowanej sprężarkowej pompy ciepła, a 1 MWt w wyniku kwasowania)
• Całkowita wartość projektu: 32 719 107 zł
• Wartość wydatków kwalifikowanych: 23 714 900 zł
• Wartość dofinansowania: 12 245 340 zł (51,6 proc.)
• Termin realizacji: marzec 2017 r. – grudzień 2019 r.

RPO WM, Poddziałanie 4.4.2

• Ilość nowych odbiorców: 123 odbiorców
• Długość nowej sieci i przyłączy: 6,2 km
• Budowa sieci ciepłowniczej: ul. Kościeliska i ul. Krzeptówki w Zakopanem, ul. Tatrzańska w Poroninie i ul. Piłsudskiego w Poroninie i Białym Dunajcu
• Budowa i modernizacja przepompowni
• Całkowita wartość projektu: 11 205 300 zł
• Wartość wydatków kwalifikowanych: 9 110 000 zł
• Wnioskowana wartość dofinansowania: 6 087 500 zł (66,8 proc.)
• Termin realizacji projektu: marzec 2017 r. – kwiecień 2020 r.

Kierunek Nowy Targ i Szaflary (plan działań)

• Wykonanie w ramach projektu: badań geofizycznych, odwiertu PGP-4, modelu numerycznego złoża (Gmina Szaflary)
• Dokumentacja projektowa głównej magistrali ciepłowniczej pomiędzy Bańską Niżną a Nowym Targiem (Gmina Szaflary, Miasto Nowy Targ, PEC Geotermia Podhalańska SA, MPEC Nowy Targ sp. z o.o.)
• Zawiązanie spółki Geotermia Nowotarska sp. z o.o.
• Wykonanie głównej magistrali ciepłowniczej do Nowego Targu (Geotermia Nowotarska sp. z o.o.)
• Wykonanie odwiertu chłonnego, budowa ciepłowni geotermalnej z rurociągiem zatłaczającym (Geotermia Nowotarska sp. z o.o.)
• Budowa sieci ciepłowniczej na terenie Gminy Szaflary (Geotermia Nowotarska sp. z o.o.)

Kierunek Kościelisko

• W latach 2017-2019 Gmina wykona i sfinansuje projekt budowlany dla 8 dystryktów (I etap inwestycji) – we współpracy ze Spółką
• W latach 2020-2022 Spółka zrealizuje projekt na terenie 8 dystryktów w przypadku pozyskania dotacji
• Działania zostały zapisane w Programie Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Kościelisko na lata 2017-2023
• 22 maja 2018 r. dotacja z WFOŚiGW w Krakowie (2 mln zł) na projektowanie sieci geotermalnej w Kościelisku
• 30 maja 2018 r. podpisanie umowy pomiędzy Gminą Kościelisko a wykonawcą na projektowanie sieci