Rzecznik
Praw Pacjenta

Działania na rzecz seniorów i pacjentów z niepełnosprawnościami stanowią jeden z priorytetów Rzecznika Praw Pacjenta Bartłomieja Chmielowca. Sytuacja osób przebywających w oddziałach psychiatrii sądowej pozostaje także w szczególnym zainteresowaniu Rzeczników Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego – pracowników Biura Rzecznika Praw Pacjenta.

Więcej informacji na ten temat:

• Osoby starsze, niepełnosprawne i ubezwłasnowolnione w psychiatrycznych oddziałach sądowych
• Głuchoniemy pacjent umieszczony w szpitalu psychiatrycznym. Rzecznik Praw Pacjenta skutecznie interweniuje

 

Rzecznik Praw Pacjenta dostrzega trudną sytuację oddziałów psychiatrii sądowej zwanych oddziałami detencyjnymi. Pacjenci kierowani są do nich na podstawie orzeczenia sądu, a miejsce wykonywania tego orzeczenia wskazuje komisja psychiatryczna ds. środków zabezpieczających działająca przy Ministrze Zdrowia. Pacjenci przebywają na detencji długotrwale, a na jedno zwalniające się miejsce przypada kilka osób oczekujących. Z uwagi na ponadnormatywne obłożenie oddziałów sądowych, środek zabezpieczający jest wykonywany w oddziałach ogólnopsychiatrycznych.

Dlatego też Bartłomiej Chmielowiec podjął inicjatywę, której celem było przeanalizowanie sytuacji seniorów przebywających w ww. oddziałach. Rzecznik uważa, że osoby z niepełnosprawnościami i seniorzy, których stan zdrowia na to pozwala, powinni przebywać w miejscach dla nich przeznaczonych, jakimi są np. domy pomocy społecznej. Do oddziałów psychiatrii sądowej powinni zaś być kierowani sprawcy czynów zabronionych, których stan zdrowia wymaga bezwzględnego pobytu w psychiatrycznym zakładzie zamkniętym.

Na początku lutego br. Bartłomiej Chmielowiec zwrócił się do prof. nadzw. dra hab. n. med. Janusz Heitzmana, Dyrektora Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie oraz do prof. dra hab. n. med Piotra Gałeckiego, Konsultanta Krajowego w dziedzinie psychiatrii z zapytaniem o opinię na temat sytuacji osób starszych przebywających w podmiotach leczniczych realizujących środek zabezpieczający. Rzecznik zapytał, czy takie miejsca są przystosowane do długotrwałego pobytu w nich osób starszych oraz z niepełnosprawnościami, a także czy mają one zapewnioną odpowiednią opiekę. Stanowiska obydwu Profesorów miały podobny wydźwięk - oddziały spełniają odpowiednie standardy, jednak żaden szpital nie jest przystosowany do długotrwałego przebywania w nim osób starszych.

Rzecznik biorąc pod uwagę osoby, które z racji na wiek czy niepełnosprawność wymagają szczególnego wsparcia zwrócił się do kierowników podmiotów psychiatrycznych o udzielenie informacji o pacjentach powyżej 60 roku życia (kobiety) oraz 65 roku życia (mężczyźni), którzy przebywają w placówce w ramach detencji trwającej powyżej 18 miesięcy. Po uzyskaniu informacji wystąpił do właściwych sądów o weryfikację, czy konieczne jest dalsze stosowanie środka zabezpieczającego w formie umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym.

Do Rzecznika sukcesywnie wpływają informacje o podjętych działaniach. W części przypadków sądy, po zasięgnięciu specjalistycznej opinii lekarzy psychiatrów, podjęły decyzję o zmianie środka zabezpieczającego ze szpitala psychiatrycznego na inny:

1. Pan J. M. – sąd w Lublińcu wskazał, że zgodnie z opinią psychiatrów stan zdrowia mężczyzny kwalifikuje go do objęcia opieką instytucjonalną i pozwala przewidywać, że umieszczenie w DPS dla osób przewlekle psychicznie chorych zapewni mu odpowiednie warunki. Wszczęto procedurę mająca na celu skierowanie pacjenta do DPS.
2. Pan J. R. – sąd w Tomaszowie Lubelskim odstąpił od dalszego stosowania środka zabezpieczającego wobec pacjenta w szpitalu psychiatrycznym z uwagi na polepszenie stanu zdrowia, jednocześnie orzeczono o zastosowaniu terapii w warunkach ambulatoryjnych na wolności, mężczyznę oddano pod nadzór kuratora, wszczęto procedurę mająca na celu skierowanie pacjenta do DPS.
3. Pani K. P. – sąd w Rybniku uchylił wobec kobiety środek zabezpieczający. W pozostałych sprawach pozostających we właściwości tego sądu rozważana jest możliwość skierowania osób przebywających na detencjach do instytucji bardziej adekwatnych do wymogów ich zdrowia (DPS), problemem jest kilkuletni okres oczekiwania.
4. Pan Z. W. – sąd w Bydgoszczy wskazał, że w ocenie biegłych nadal zachodzi prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego. Pacjent nadal wymaga pobytu w oddziale psychiatrycznym, ale został przeniesiony z oddziału o wzmożonym stopniu zabezpieczenia na stopień podstawowy. Pacjent będzie mógł być zwolniony z oddziału pod warunkiem zapewnienia mu pobytu i stałej opieki w DPS. Szpital oczekuje na decyzję sądu w tej sprawie.
5. Pan J. S. – sąd w Łukowie orzekł, że ze względu na stan zdrowia nie ma konieczności dalszego pobytu w szpitalu. Wobec pacjenta uchylono środek zabezpieczający w postaci pobytu w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym i orzeczono środek w postaci terapii w warunkach ambulatoryjnych, pod kontrolą nad tym leczeniem.
6. Pani Sz. M. – sąd w Kłodzku orzekł, że zwolnienie z detencji byłoby możliwe tylko pod warunkiem otrzymania miejsca w DPS. Po interwencji Rzecznika, kobieta, która oczekiwała na takie miejsce od wielu miesięcy, od czerwca 2019 przebywa w jednej z takich placówek.
7. Pan Z. K. – złożono wniosek o umieszczenie w DPS-ie. Zwolnienie z detencji uwarunkowane jest otrzymaniem leczenia w tej instytucji.

Rzecznik Praw Pacjenta przypomina również, że w pierwszym kwartale br. nastąpiły zmiany przepisów prawa dotyczące właściwości sądów orzekających o przedłużeniu środka zabezpieczającego. Art. 199a kodeksu karnego wykonawczego określa właściwości sądu na etapie orzekania i wykonywania środków zabezpieczających (oprócz elektronicznej kontroli miejsca pobytu). Sądem właściwym do rozpoznania kwestii (wykonania/zmiany) środków zabezpieczających jest sąd równego rzędu co sąd, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji, w którego okręgu mieści się podmiot leczniczy, gdzie przebywa określona osoba. Celem takiego uregulowania jest perspektywa lepszej jakości uczestnictwa w toczącej się sprawie przez osobę, której dotyczy środek zabezpieczający. Dotychczas sprawy sądowe prowadzone były daleko od szpitali, co wymuszało obowiązek organizacji transportu.

 

Więcej informacji na temat roli sądów znaleźć można w Blaskach Psychiatrii:

• Rola sądu w sytuacji pacjenta z zaburzeniami psychicznymi