Rzecznik
Praw Pacjenta

Począwszy od 4 maja br. pierwsza kopia dokumentacji medycznej musi być udostępniana pacjentowi przez podmiot leczniczy za darmo. Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta przewiduje, że opłaty nie pobiera się w przypadku udostępnienia dokumentacji medycznej „pacjentowi albo jego przedstawicielowi ustawowemu”, po raz pierwszy w żądanym zakresie. Pewne kontrowersje w związku z praktycznym stosowaniem wskazanego przepisu zaznaczyły się w odniesieniu do tego, czy bezpłatne udostępnienie kopii dokumentacji winno mieć miejsce również wtedy, gdy w imieniu pacjenta działa jego pełnomocnik. Rzecznik Praw Pacjenta uzyskał w tej mierze stanowisko Ministra Zdrowia, które chcielibyśmy przedstawić.

 

W ocenie Ministra Zdrowia przyjęta regulacja ma zagwarantować pacjentowi, że nie pobiera się od niego opłaty za pierwsze żądanie udostępnienia dokumentacji – bez względu na to, czy żądanie to kieruje do podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych sam, czy też przez osobę upoważnioną/pełnomocnika. Tym bardziej bez znaczenia pozostaje fakt, czy osoba działająca w jego imieniu opiera się na upoważnieniu regulowanym w ustawie o prawach pacjenta czy na pełnomocnictwie regulowanym w kodeksie cywilnym. Odmienna interpretacja powodowałaby dla osób z niepełnosprawnościami czy osób niesamodzielnych, które nie zawsze mają przedstawiciela ustawowego, trudności w realizacji prawa do dokumentacji medycznej. Z wykonywaniem zaś tego prawa łączy się prawo upoważniania innych osób. Stąd też jedynym kryterium jest w tym przypadku to, czy pacjent korzysta z uprawnienia w przedmiocie dostępu do dokumentacji  po raz pierwszy w żądanym zakresie oraz formie.

 

Stanowisko to koresponduje z dotychczasowym orzecznictwem sądów administracyjnych, w świetle którego „Dostęp do dokumentacji medycznej jest prawem pacjenta. W jego imieniu prawo to może wykonywać w szczególności osoba upoważniona. Osoba upoważniona działa w imieniu pacjenta, a jej wyznaczenie nie stanowi przeszkody do dalszego, bezpośredniego korzystania z omawianego prawa przez samego pacjenta. Prawo osób upoważnionych do dokumentacji medycznej jest więc prawem pochodnym od prawa przysługującemu pacjentowi” (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 marca 2015 r., VII SA/Wa 1369/14).

 

W razie złożenia kolejnego wniosku pacjentowi musi zostać udostępniona bezpłatnie tylko ta część dokumentacji, której wcześniej nie otrzymał. W pozostałym zakresie (tzn. za każde ponowne udostępnienie tych samych dokumentów) podmiot leczniczy może pobrać opłatę, której maksymalne stawki określa ustawa – aktualnie (zmiana następuje co kwartał) to: 0,35 zł za jedną stronę kopii albo wydruku; 1,98 zł za udostępnienie dokumentacji medycznej na informatycznym nośniku danych; 9,90 zł za jedną stronę wyciągu albo odpisu.

 

Wysokość opłaty uwzględnia podatek od towarów i usług, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów usługa jest opodatkowana tym podatkiem. Również i w tej mierze niektóre placówki medyczne podnosiły wątpliwości co do zasad naliczania podatku VAT. O interpretację tej kwestii Rzecznik Praw Pacjenta zwrócił się do Ministra Finansów.

 

W świetle uzyskanej odpowiedzi warunki korzystania ze zwolnień od podatku wynikających z dyrektywy w sprawie VAT powinny zapewniać ich prawidłowe i proste stosowanie. Z uwagi na fakt, że przepisy ustawy nie zobowiązują pacjenta do podawania celu, dla którego ubiega się on o dostęp do dokumentacji medycznej, za uzasadnione należy uznać każde udostępnienie dokumentacji medycznej na wniosek pacjenta, jego przedstawiciela ustawowego bądź innej upoważnionej przez niego osoby, a także innego podmiotu leczniczego udzielającego temu pacjentowi świadczeń zdrowotnych (jeżeli dokumentacja ta jest niezbędna do zapewnienia ciągłości świadczeń zdrowotnych), za usługę ściśle związaną z usługą opieki medycznej, służącą profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia. Za racjonalne uznać bowiem należy twierdzenie, że generalnie dokumentacja taka jest potrzebna pacjentowi do celów związanych z ochroną jego zdrowia. W takim przypadku udostępnienie dokumentacji medycznej jest zwolnione z podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o podatku od towarów i usług.

 

Opodatkowaniu podlega natomiast udostępnianie dokumentacji na wniosek pozostałych podmiotów wskazanych w art. 26 ustawy o prawach pacjenta, jako że jest realizowane w innym celu niż ochrona zdrowia (np. sprawowanie nadzoru i kontroli przez właściwe instytucje, prowadzenie postępowań w sprawie orzeczenia o niepełnosprawności czy prowadzenie rejestru usług medycznych).

 

PRZEPIS

Art. 28 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2019 r. poz. 1127 z późn. zm):

1. Za udostępnienie dokumentacji medycznej w sposób określony w art. 27 ust. 1 pkt 2 i 5 oraz w ust. 3 podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych może pobierać opłatę.

2. Przepis ust. 1 nie narusza uprawnień organów rentowych określonych w art. 77 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 300, 303 i 730) i art. 121 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 i 2245 oraz z 2019 r. poz. 39, 730 i 752).

2a. Opłaty, o której mowa w ust. 1, nie pobiera się w przypadku udostępnienia dokumentacji medycznej:

1) pacjentowi albo jego przedstawicielowi ustawowemu po raz pierwszy w żądanym zakresie i w sposób, o którym mowa w art. 27 ust. 1 pkt 2 i 5 oraz ust. 3;

2) w związku z postępowaniem przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych, o której mowa w art. 67e ust. 1.

2b. Opłaty, o której mowa w ust. 1, nie pobiera się w przypadku udostępnienia dokumentacji medycznej Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji oraz Agencji Badań Medycznych.

3. Opłatę za udostępnienie dokumentacji medycznej w przypadkach, o których mowa w ust. 1, ustala podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych.

4. Maksymalna wysokość opłaty za:

1) jedną stronę wyciągu albo odpisu dokumentacji medycznej - nie może przekraczać 0,002,

2) jedną stronę kopii albo wydruku dokumentacji medycznej - nie może przekraczać 0,00007,

3) udostępnienie dokumentacji medycznej na informatycznym nośniku danych - nie może przekraczać 0,0004

- przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, począwszy od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło ogłoszenie.

5. Wysokość opłaty, o której mowa w ust. 4, uwzględnia podatek od towarów i usług, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów usługa jest opodatkowana tym podatkiem.